योग संस्कृत भाषा ‘युज’ बाट आएको हो जसको अर्थ ईश्वरसँग आत्माको मिलन हो। अर्थात् योगमा यति धेरै शक्ति छ कि यसले अमरत्व प्राप्त गर्न सक्छ। कतिपय मानिसहरूले योगलाई सरल सरल ठान्छन्। तर, यो त्योभन्दा धेरै हो। योग मुख्यतः एक आध्यात्मिक अनुशासन हो, जसमा जीवन शैलीको पूर्ण सार आत्मसात गरिएको छ।
योग कला पनि हो, विज्ञान पनि हो । यो एक विज्ञान हो, किनकि यसले शरीर र दिमागलाई नियन्त्रण गर्ने व्यावहारिक तरिकाहरू प्रदान गर्दछ। गहिरो ध्यान सम्भव बनाउँछ। र, यो एक कला हो, जबसम्म यसलाई सहज र संवेदनशील रूपमा अभ्यास गरिएको छैन। यसले सतही परिणाम मात्र दिन्छ। योग विश्वासको प्रणाली मात्र होइन, यसले शरीर र मनको एकअर्कामा हुने प्रभावलाई ध्यानमा राखेर आपसी सद्भावमा ल्याउँछ।
योगा धेरै प्रकारका हुन्छन। योगका प्रकार:- १.राजयोग, २.हठयोग, ३.लययोग, ४. ज्ञानयोग, ५.कर्मयोग र ६. भक्तियोग। यसका साथै बहिरंग योग, नाद योग, मन्त्र योग, तन्त्र योग, कुण्डलिनी योग, साधना योग, क्रिया योग, सहज योग, मुद्रायोग, र स्वरयोग आदि योगका अनेक आयामहरूकाे चर्चा गरिन्छ तर यी सबै याेगहरू माथि उल्लिखित छ प्रकारमा नै समाहित छन्। हामीले आफ्नो शरीरलाई स्वस्थ राख्न धेरै किसिममा प्राणायाम र योगासनहरु गर्न सक्छौं। जसले हामीलाई शारीरिक र मानसिक दुवैरुपमा बलियो बनाउँछ।
योगका आसनहरु
१. स्थायी योग
- कोणासन – प्रथम
- कोणासन द्वितीय
- कतिचक्रासन
- हस्तपादासन
- अर्ध चक्रसन
- त्रिकोणासन
- वीरभद्रासन या वीरभद्रासन
- परसारिता पादहस्तासनं
- वृक्षासन
- पस्चिम नमस्कारासन
- गरुड़ासन
- उत्कटासन
२. बसेर गर्ने योग
- जनु शिरसाना
- पश्चिमोत्तानासन
- पूर्वोत्तानासन
- अर्ध मत्स्येन्द्रासन
- बद्धकोणासन
- पद्मासन
- मरजरिसाना
- एका पादा राजा कपोतसाना
- शिशुआसना
- चौकी चलनसाना
- वज्रासन
- गोमुखासन
३. पेट योगाको मुद्रा
- वसिष्ठासना
- अधो मुख सवासना
- मकर अधो मुख संवासन
- धनुरासन
- भुजंगासन
- सलम्बा भुजंगासन
- विपरीता शलभासन
- शलभासन
- उर्ध्वा मुख संवासना
४ . पीठको बलमा बसेर गर्ने योग
- नौकासन
- सेतु बंधासन
- मत्स्यासन
- पवनमुक्तासन
- सर्वांगसन
- हलासन
- नटराजासन
- विष्णुअसना
- शवासन
- सिरसासन
योगका फाइदा
- मांसपेशी बलियो बनाउँछ।
- जोर्नीहरुलाई स्वस्थ र बलियो बनाउँछ।
- मेरुदण्डको रक्षा गर्दछ।
- तपाईंको रक्त प्रवाह बढाउँछ।
- आफ्नो प्रतिरक्षा बढाउँछ।
- मुटुको गतिलाई नियन्त्रण गर्छ।
- तपाईंको रक्तचाप कम गर्छ।
- तपाईलाई खुसी बनाउँछ।
- एक स्वस्थ जीवन शैली प्रदान गर्दछ।
- ध्यान केन्द्रित गर्न मद्दत गर्दछ।
- मुटुको गतिलाई नियन्त्रण गर्छ।
- रक्तचाप कम गर्छ।
- एक स्वस्थ जीवन शैली प्रदान गर्दछ।
- ध्यान केन्द्रित गर्न मद्दत गर्दछ।
- तपाइको प्रणालीलाई आराम दिलाउँछ।
- सन्तुलनमा सुधार गर्दछ।
- तपाईंको स्नायु प्रणाली कायम राख्छ।
- अंगहरूमा तनाव कम गर्दछ।
- गहिरो निन्द्रामा सुत्न मद्दत गर्छ।
- आफ्नो आत्मसम्मान बढाउँछ।
- तिम्रो पीडा हटाउँछ।
- मनको शक्ति दिन्छ ।