आजकल मानिसमा मुटु सम्बन्धी धेरै प्रकारका समस्याहरू देखा परिरहेका छन् । हृदयाघात र मुटु सम्बन्धि सबै प्रकारका समस्याका कारण मृत्यु हुनेको प्रतिशत बढेको छ । विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनका अनुसार मुटुसँग सम्बन्धित रोगका कारण विश्वभर प्रत्येक वर्ष करिब १ करोड ७० लाख मानिसको मृत्यु हुने गरेको छ । यसमा युवादेखि वृद्धसम्मका व्यक्तिहरू पर्छन् । पुरुष र महिला दुवैमा यी रोगहरूको जोखिम बढ्दै गएको छ ।
हृदयाघातको बढ्दो जोखिमलाई ध्यानमा राख्दै, हृदयघातको जोखिम कम गर्न समयमै उपचार र उचित नियन्त्रण आवश्यक छ । पुरुष, महिला र सबै उमेरका मानिसमा हुने मुटुरोगबाट बच्ने उपायहरूबारे यो लेखमा चर्चा गरिएको छ ।
महिलामा मुटुसम्बन्धी समस्या बढ्दै
श्री बालाजी एक्सन मेडिकल इन्स्टिच्युटका सिनियर कन्सल्टेन्ट एण्ड इन्टरभेन्शनल कार्डियोलोजिस्ट डा.अमर सिंहले अहिले महिलामा पनि मुटु सम्बन्धी समस्या धेरै बढेको बताए । बदलिँदो जीवनशैली र तनावका कारण रक्तचाप, मधुमेह, मोटोपना, उच्च रक्तचापजस्ता गम्भीर समस्याहरू उत्पन्न हुन थालेका छन् ।
यी लक्षण प्रत्यक्ष रुपमा मुटुरोगसँग सम्बन्धित छन् । त्यसैले यस्ता समस्याबाट जोगिन सावधान रहनु आवश्यक छ । महिलाहरूमा मुटुसम्बन्धी समस्याका केही लक्षणहरू छन् । यी लक्षणहरूमा सामान्यतया श्वास फेर्न गाह्रो हुने, पेट सम्बन्धि समस्या, कमजोरी, चक्कर लाग्ने, चिन्ता, पसिना आउने, शरीरमा सधैं थकान महसुस हुने आदि लक्षणहरू देखा पर्छन् ।
महिलामा यस्ता लक्षण देखिएमा तुरुन्त चिकित्सकसँग सम्पर्क गर्नुपर्छ । यसका अलावा अत्याधिक तनावबाट जोगिने, नियमित व्यायाम गर्ने, घरमै बनाएको शुद्ध खानेकुरा खाने, फलफूल र दैनिक खानामा हरियो सागसब्जी समावेश गर्ने र समय–समयमा स्वास्थ्य जाँच गराउनुपर्छ ।
पुरुषहरूमा हृदयघातको जोखिम
नारायण सुपर स्पेशियालिटी हस्पिटल गुरुग्रामका वरिष्ठ निर्देशक तथा कार्यक्रम प्रमुख कार्डियाक साइन्सेज डा हेमन्त मदनले धूम्रपान, मदिरा सेवन र अनियमित जीवनका कारण मुटु सम्बन्धी समस्या उत्पन्न हुने गरेको बताए । आजकल रक्सी खाने ट्रेन्ड नै बनेको छ । मदिराको अत्याधिक सेवनले रक्तचाप बढ्छ । जसको प्रत्यक्ष असर मुटुमा पर्छ । साथै, जब यो रक्तनलीमा ठोक्किन्छ, मुटुमा पम्पिङ सुरु हुन्छ, त्यसपछि हृदयघातको जोखिम पनि बढ्छ ।
यसमा सबैभन्दा ठुलो समस्या भनेको ३० वा ४० वर्ष उमेर पुगेका युवाहरूमा छिट्टै लक्षण चिन्न नसक्नुका कारण समयमै उपचार नपाउने र यसका बिरामी तीव्र गतिमा बढ्नुको कारण पनि हो ।
सामान्य लक्षणहरू पहिचान गर्न आवश्यक
मुटुको समस्या भएको अवस्थामा ३० देखि ४० वर्ष उमेर समूहका व्यक्तिहरूमा विभिन्न किसिमका समस्या देखिन्छन् । अचानक छाती दुख्ने, बङ्गारा दुख्ने, एक्कासी धेरै पसिना आउने, सास फेर्न गाह्रो हुने, चक्कर लाग्ने जस्ता सामान्य लक्षणहरूमा ध्यान दिनुपर्छ ।
कुनै समय यो उमेरका मानिसलाई हृदयाघातजस्ता समस्या दुर्लभ मानिन्थ्यो । तर आजकल अधिकांश मानिस यस्ता समस्याबाट ग्रसित छन् । यस वर्गका मानिसहरू आफ्नो स्वास्थ्यको ख्याल गर्न खोज्दा पनि लापरवाह नै रहन्छन् ।
ध्यान दिनुपर्ने कुराहरू
३० देखि ४० वर्ष उमेर समूहका व्यक्तिहरूले मुटुको समस्याबाट जोगिन दैनिक करिब आधा घण्टासम्म नियमित व्यायाम गर्नुपर्छ । तर, व्यायाम गर्दा धेरै हतारमा कसरत सुरु गर्नु हुँदैन । यसका लागि शरीरलाई बिस्तारै न्यानो बनाउने र त्यसपछि मात्रै व्यायाम गर्नुपर्छ । व्यायामको क्रममा केही महसुस भएमा शारीरिक समस्या भएमा व्यायाम गर्नु हुँदैन ।
प्रशोधित खानाबाट टाढा रहने तथा आहारमा फलफूल, तरकारी, सिमी, नट र फाइबरयुक्त खानेकुराहरू प्रयोग गर्नुहोस् । धूम्रपान र रक्सीको सेवनबाट रोक्नुपर्छ ।
वृद्धहरूमा मुटु सम्बन्धित समस्याहरू
धरमशिला नारायण सुपर स्पेशलिटी हस्पिटल दिल्लीका निर्देशक तथा युनिट हेड कार्डियोलोजी डा समिर कुब्बाले विश्वभर अधिकांश मानिसमा कुनै प्रकारको मुटुसँग सम्बन्धित समस्या बढी देखिएको बताउँछन् ।
वृद्धहरूलाई सबैभन्दा बढी मुटु सम्बन्धि समस्या देखिन सक्छ । त्यस्ता लक्षणहरूलाई बेवास्ता गर्दा ठूलै समस्या उत्पन्न हुन सक्छ । घरमा वृद्ध वृद्धा छन् भने उनीहरूको स्वास्थ्यको विशेष ख्याल गर्नु तपाईँको दायित्व हो ।
वृद्ध अवस्थामा मुटुमा देखिने समस्यामध्ये छाती भारी हुनु, श्वासप्रश्वासमा समस्या हुनु, भित्री भाग सुन्निने जस्ता केही लक्षणहरुमा ध्यान दिनु अति आवश्यक छ । खुट्टा दुख्ने, बङ्गारा दुख्ने, धेरै पसिना आउने, रक्तचाप कम वा उच्च भयो भने, यसलाई गम्भीरतापूर्वक लिई तुरुन्तै चिकित्सकको सम्पर्कमा आउनुपर्छ ।
वृद्धहरूमा हृदयघातका अनौठो लक्षणहरू
धेरै पटक वृद्ध वृद्धालाई हृदयाघातका केही लक्षणहरू हुन्छन् । जुन उनीहरूले ख्याल नगर्न सक्छन् । जस्तै पेट दुख्ने, छाती दुख्ने तथा असहज नहुने, कमजोरी महसुस हुने, थकान महसुस हुने र सुत्न पनि गाह्रो हुने । यी लक्षणहरूलाई वृद्धहरूले बेवास्ता गर्छन् । चिकित्सकका अनुसार युवा, महिला र वृद्ध वृद्धामा यस्तो समस्या हुने गर्छ, जसलाई उनीहरूले चिन्न नसक्ने र पछि समस्या बढ्दै जाने गर्दछ ।
–एजेन्सीको सहयोगमा
