सामाजिक सञ्जालले हामीलाई एकअर्कासँग जोड्न र आफ्ना विचारहरू व्यक्त गर्न धेरै मद्दत गरेको छ । यो वर्षौंको दौडान कसैको प्रतिभा प्रदर्शन गर्नको लागि ठूलो र खुला प्लेटफर्मको रूपमा पनि उभिएको छ, यद्यपि त्यहाँ केही सकारात्मक पक्षहरू छन् भने केही नकारात्मक पक्षहरू छन् जसलाई गम्भीर रूपमा लिनु आवश्यक छ ।
साइबर बुलिङ एउटा गम्भीर विषय हो जसलाई छलफल गर्न आवश्यक छ । साइबरबुलिङले मानिसहरूलाई डराउनको लागि डिजिटल प्रविधिहरूको प्रयोगलाई जनाउँछ । के तपाईलाई थाहा छ यसले मानिसको मुड र मानसिक अवस्थामा नराम्रो प्रभाव पार्न सक्छ?
संयुक्त राष्ट्र संघको अन्तर्राष्ट्रिय बाल आपतकालीन कोष (युनिसेफ) ले बालबालिका र युवाहरूको मानसिक स्वास्थ्यमा असुरक्षित इन्टरनेट र अनलाइन बुलिङ जस्ता समस्याहरूको नराम्रो असरबारे सचेत गराउँछ ।
साइबरबुलिङ भनेको के हो?
तपाईंले फेसबुक, इन्स्टाग्राम र ट्वीटर जस्ता धेरै सामाजिक सञ्जालहरूमा मानिसहरू ट्रोल भएको देख्नु भएको होला । यो साइबर बुलिङ को एक भाग मानिन्छ । साइबर बुलिङको उद्देश्य व्यवस्थित तरिकाले मानिसहरूलाई डराउनु, रिसाउनु वा लज्जित पार्नु हो । यो सामाजिक सञ्जालमा कसैको बारेमा झूट फैलाउने वा लाजमर्दो फोटो वा भिडियोहरू पोस्ट गर्ने जस्ता धेरै तरिकाहरू हुन सक्छ ।
सन्देश पठाउने प्लेटफर्महरू मार्फत हानिकारक, अपमानजनक वा धम्कीपूर्ण सन्देशहरू, छविहरू वा भिडियोहरू पठाउनु, वा नक्कली प्रोफाइल सिर्जना गरेर कसैको छविलाई कलंकित गर्ने प्रयास गर्नु आदि सबै साइबरबुलिङका भाग हुन् ।
मजाक र बदमासी बीचको भिन्नता जान्नुहोस्
प्रायः हामी सबै साथीहरू एकअर्कासँग ठट्टा गर्छौं, तर यसको सीमित दायरा छ । यो रेखा पार गर्ने र व्यक्तिलाई रिस उठाउने वा अपमानित गर्ने उद्देश्यले बनाइएका चुट्किला बुलिङको श्रेणीमा पर्छन् ।
विशेषगरी अनलाइन माध्यममा यसतर्फ गम्भीर ध्यानाकर्षण हुन जरुरी छ । अपरिचितहरूले पनि अनलाइन बुलिङको परिणामको रूपमा त्यस्ता कार्यहरू देख्छन् । मजाक र बदमासी बीचको यो भिन्नता सबैले बुझ्नु महत्त्वपूर्ण छ ।
साइबर बुलिङ को साइड इफेक्ट
साइबर बुलिङ धेरै सामान्य लाग्न सक्छ, तर यसले वास्तवमा व्यक्तिमा गम्भीर प्रभाव पार्न सक्छ । धेरै अवस्थामा, यो व्यक्तिको लागि गम्भीर शारीरिक र मानसिक स्वास्थ्य समस्याहरू बढाउने अवस्था पनि हुन सक्छ । धम्कीको शिकारले अप्ठ्यारो, लाज, डराएको वा रिसाएको महसुस गर्न सक्छ । यसले शारीरिक स्वास्थ्यमा पनि प्रभाव पार्छ जसले थकान (निद्रा नलाग्ने), पेट दुख्ने र टाउको दुख्ने जस्ता लक्षणहरू अनुभव गर्न सक्छ ।
मानसिक स्वास्थ्य मा प्रभाव
साइबर बुलिङको सबैभन्दा ठूलो साइड इफेक्ट मानसिक स्वास्थ्यमा देखिएको छ । जसका कारण मानिसमा लाज, घबराहट, चिन्ता र असुरक्षाको भावना बढेको छ । मानिसहरूले उसको बारेमा के सोचिरहेका छन् भनेर सोचेर व्यक्तिलाई दिक्क लाग्छ । यस्ता भावनाहरूले नकारात्मक विचारहरू बढाउन सक्छ । यसमा, चिन्ता–तनाव र डिप्रेसन जस्ता मानसिक स्वास्थ्य समस्याहरूको जोखिम उल्लेखनीय रूपमा बढ्छ ।
आत्महत्याका घटना बढिरहेका छन्
अन्वेषकहरूले यो पनि फेला पारे कि साइबरबुलिङ अनुभव गर्ने व्यक्तिहरूमा आत्महत्या गर्ने विचार वा प्रयासहरूको उच्च घटना थियो । धम्की दिएर आत्महत्या गर्न बाध्य हुने जस्ता घटना बारम्बार सार्वजनिक हुने गरेको छ । मानसिक स्वास्थ्य समस्याको निदान गर्दा पनि व्यक्तिको मुडको मूल्याङ्कन गर्न सकिने गरी यसतर्फ विशेष ध्यान दिइने स्वास्थ्य विज्ञहरू बताउँछन् ।
बालबालिका र युवाहरूमा विशेष ध्यान
युनिसेफका विज्ञहरूका अनुसार बालबालिका र युवाहरूले सामाजिक सञ्जालको सबैभन्दा बढी प्रयोग गर्ने भएकाले साइबर बुलिङबाट बच्ने उपायहरूबारे जान्न जरुरी छ । सबै सामाजिक प्लेटफर्महरूले विभिन्न उपकरणहरू प्रदान गर्दछ जसको माध्यमबाट तपाइँ गोपनीयता प्रयोग गर्न सक्नुहुन्छ । तपाईंका पोस्टहरू कसले हेर्न वा टिप्पणी गर्न सक्छन् र कसले तपाईंलाई साथीहरूको रूपमा थप्न सक्छन् भन्ने बारे गोपनीयता नियन्त्रणहरू सेटअप गरेर तपाईंले अनलाइन बुलिङ कम गर्न सक्नुहुन्छ ।
सामाजिक सञ्जाल कम्पनीहरूले अनलाइन सुरक्षित रहने तरिकाहरू बारे जानकारी पनि प्रदान गर्दछ जुन पढ्न र व्यवहारमा राख्न सकिन्छ ।
साइबरबुलिङको अनुभव गर्दै के गर्ने?
-यदि तपाइँलाई लाग्छ कि कसैले तपाइँलाई अनलाइन माध्यम मार्फत धम्की दिइरहेको छ, वा तपाइँको छविलाई कुनै पनि माध्यमबाट कलंकित गर्न कोशिस गर्दैछ भने, केहि कुराहरू दिमागमा राख्नुहोस् ।
-आफ्नो आमाबाबु, नजिकको परिवारको सदस्य वा कुनै अन्य विश्वसनीय सदस्यको मद्दत लिनुहोस् ।
-तपाईंले आफ्नो विद्यालयमा सल्लाहकार, प्रशिक्षक, वा तपाईंको मनपर्ने शिक्षकसँग यसबारे छलफल गर्नुपर्छ ।
-यदि तपाइँ सोच्नुहुन्छ कि कसैले तपाइँलाई धम्की गरिरहेको छ भने, तिनीहरूलाई रोक्नुहोस् र औपचारिक रूपमा प्लेटफर्ममा नै -उनीहरूको व्यवहार रिपोर्ट गर्नुहोस् । सामाजिक सञ्जाल कम्पनीहरू आफ्ना प्रयोगकर्ताहरूलाई सुरक्षित राख्न प्रतिबद्ध छन् ।
-सामाजिक सञ्जाल सुरक्षित रूपमा प्रयोग गर्नुहोस् र अरूलाई प्रयोग गर्नको लागि यसलाई सुरक्षित बनाउन मद्दत गर्नुहोस् ।
अमरउजालाबाट भावानुवाद
