स्वस्थ रहन सबैले खानपानमा पौष्टिकताको ख्याल गर्न जरुरी छ । बालबालिकादेखि वृद्धसम्म सबैले यसतर्फ ध्यान दिनु आवश्यक छ । स्वास्थ्य विज्ञहरू भन्छन् कि बच्चाहरूको लागि पोषणको सन्दर्भमा यो अझ महत्त्वपूर्ण हुन्छ । बालबालिकाको खानपानमा पोषणमा ध्यान दिनाले उनीहरूको शारीरिक र मानसिक विकासमा सुधार गर्न सकिन्छ ।
स्वास्थ्य विज्ञहरूका अनुसार राम्रो पोषण नै बच्चाको विकासको आधार हो । राम्ररी पोषित बच्चाहरू सिक्न, खेल्न र अन्य कुराहरू गर्न सक्षम हुन्छन् । अर्कोतर्फ, स्वस्थ र पौष्टिक खाना नपाउने बालबालिकामा कुपोषणका कारण धेरै प्रकारका गम्भीर रोग लाग्ने खतरा रहन्छ ।
बच्चा जन्मेदेखि नै आमाको पहिलो दूध, हुर्कँदै जाँदा भिटामिन र खनिजले भरिपूर्ण अनाजले उनीहरूलाई राम्रो स्वास्थ्य मात्र प्रदान गर्दैन, धेरै गम्भीर रोगहरूको जोखिमबाट पनि बचाउन मद्दत गर्छ । संयुक्त राष्ट्र बाल कोष (युनिसेफ) ले बाल अधिकारको संरक्षण र प्रवर्द्धन गर्न निरन्तर काम गरिरहेको छ। यसलाई थप विस्तारमा बुझौँ ।
पोषणको कमीले कुपोषण निम्त्याउँछ
युनिसेफले साझा गरेको तथ्याङ्कले ५ वर्ष मुनिका बालबालिकाको मृत्युको ५० प्रतिशतको कारण कुपोषण भएको देखाएको छ । कुपोषणको समस्याले पनि सामान्य सङ्क्रमणको अवस्थालाई गम्भीर बनाउँछ, जसका कारण मृत्युदर उच्च देखिएको छ । कुपोषित बालबालिकामा रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता कम मात्र नभएर उनीहरूको शारीरिक र मानसिक विकासमा समेत नकारात्मक असर परेको देखिएको छ ।
बालबालिकाको वृद्धि प्रभावित हुन सक्छ
बालबालिकामा कुपोषणको अवस्थाले उनीहरूको वृद्धिमा असर पार्न सक्छ (स्टन्टिङ)। यसको नकारात्मक असर कुपोषित बालबालिकाको उचाइ र तौल दुवैमा देखिएको छ । युनिसेफको तथ्याङ्क अनुसार सन् २००० देखि स्टन्टिङमा लगातार गिरावट आएको छ, तर २०३० लक्ष्यमा पुग्न थप प्रयासहरू आवश्यक छ। त्यसै गरी बालबालिकामा कम तौलको समस्यामा पनि निरन्तर प्रयास आवश्यक हुन्छ । यसका लागि आहारको पोषण मूल्यमा ध्यान दिन आवश्यक छ।
कोभिड महामारीको प्रभाव
स्वस्थ पोषण गर्भावस्थाबाट नै सुरु हुन्छ, जसमा भविष्यमा निरन्तर ध्यान दिन आवश्यक छ । खानाको पोषणले बाल्यकालदेखि किशोरावस्थासम्म शारीरिक–मानसिक विकासलाई बढावा दिन्छ।
कोभिड–१९ महामारीको अवस्थाले बालबालिकामा पहिलेदेखि नै रहेको कुपोषणको सङ्कटलाई झन् झन् गहिरो बनाएको छ । कोरोनाले पोषणयुक्त र सुरक्षित खाद्यान्नको उपलब्धतामा ह्रास आएका परिवारको जीविकोपार्जनमा सङ्कट सिर्जना गरेको छ ।
जानौँ बालबालिकाको स्वस्थ विकासका लागि कुन–कुन पोषक तत्त्व चाहिन्छ?
भिटामिन सी
भिटामिन सीले रातो रक्त कोशिका, हड्डी र तन्तुहरूको निर्माण र मर्मत गर्न मद्दत गर्दछ । तपाईँको बच्चाको गिजा स्वस्थ रहन र रक्त नलीहरू बलियो हुनको लागि यो आवश्यक छ । बालबालिकाको प्रतिरक्षा प्रणाली बलियो बनाउन र सङ्क्रमणको जोखिमबाट जोगाउन भिटामिन–सीयुक्त वस्तुको सेवन गर्न नबिर्सनुहोस् ।
भिटामिन डी
भिटामिन–सी जस्तै, भिटामिन–डी पनि रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बलियो बनाउन आवश्यक छ । बाल्यकाल हड्डीको विकासको अवधि हो र हड्डीको स्वास्थ्यको लागि भिटामिन डी आवश्यक छ । भिटामिन डीको कमी भएका बालबालिकालाई ओस्टियोपोरोसिसको समस्या हुन्छ, यसले क्याल्सियमको अवशोषणमा पनि असर पार्न सक्छ । यो पोषक तत्त्व अण्डा, दूध, बदाम, बदाम आदि बाट आपूर्ति गर्न सकिन्छ ।
प्रोटिन
स्वस्थ प्रतिरक्षा प्रणाली र अन्य धेरै महत्त्वपूर्ण शरीर कार्यहरूको लागि प्रोटिन खपत आवश्यक छ । प्रोटिन मांसपेशीहरू को निर्माण को लागी आवश्यक छ । रातो मासु, कुखुरा, माछा, दूध, दही, चीज, अण्डा, टोफु र अन्य सोया उत्पादनहरू उच्च गुणस्तरको प्रोटिनको लागि आहारमा समावेश गर्न सकिन्छ ।
क्याल्सियम
दूध र अन्य क्याल्सियम युक्त खानेकुराहरूले बलियो–स्वस्थ हड्डीहरू निर्माण गर्न मद्दत गर्छन्, तर अधिकांश बालबालिका र किशोर किशोरीहरूले पर्याप्त क्याल्सियम पाउँदैनन् । यहाँ यो सुनिश्चित गर्न आवश्यक छ कि बच्चाहरुलाई आहार मार्फत क्याल्सियम प्राप्त हुन्छ । डेरी उत्पादनहरू र नट्सहरू यसको मुख्य स्रोत हुन्, जुन दैनिक आहारको एक भाग हुनुपर्छ ।
अमरउजालाबाट भावानुवाद
