विराटनगर– विराटनगर महानगरपालिकाका प्रमुख नै पदेन सञ्चालक समिति सदस्य रहेको कोशी अस्पतालले कानुन विपरित जनस्वास्थ्यमा असर पर्ने गरी शौचालयको दिसा सडक नालामा मिसाउने गरेको पाइएको छ । मानव स्वास्थ्यमा गम्भीर असर हुने गरी अस्पतालको शौच नालामा मिसाउँदा महानगर मौन छ ।
फोहोर व्यवस्थापनको नाममा वार्षिक दुई करोड बढी खर्च गर्ने गरेको विराटनगरस्थित कोशी अस्पतालको सेफ्टी ट्यांक भरिएर बगेको दिसा पिसाब सिधै सडक नालामा बगाउने गरेको छ । अस्पतालभित्रको विभिन्न भवनमा रहेको शौचालयको दिसा पिसाब सिधै सडक नालामा बगाउँदा जनस्वास्थ्यमा असर परिरहेको छ । सडक दुर्गन्धित हुनुका साथै विभिन्न संक्रमणहरु फैलिने गर्दा स्थानीय र सेवाग्राहीहरु प्रभावित भइरहेका छन् ।
कोशी अस्पतालमा करिब आधा दर्जन संख्यामा रहेको भवनमा जोडिएका १० वटा सेफ्टी ट्यांकी छन् । जसमध्ये आकस्मिक कक्ष, मेडिकल भवन, हाडजोर्नी तथा नसा रोग विभाग र आईसीयु रहेको भवनका शौचालयबाट निस्किएको दिसा पिसाब सिधै सडकको नालामा बगाइने गरिएको छ ।
आकस्मिक कक्षदेखि पछाडितर्फ र कोशी अस्पतालको क्यान्टिन भएको ठाउँबाट करिब पाँच मिटर पश्चिमको नालामा शौचालयको फोहोर मिसाउने गरेको पाइएको हो । जनस्वास्थ्यलाई गम्भीर असर पर्ने दिसाजन्य फोहोर नालामा फाल्दा अस्पताल परिसर र बाहिरी वातावरण प्रदूषित छ ।
सरसफाइ र त्यसका लागि नियुक्त गरिएका सफाइ कर्मचारीका लागि वार्षिक दुई करोड रुपैयाँभन्दा बढी खर्च गरिरहेको अस्पतालले दिसा, पिसाब व्यवस्थापनका लागि मात्र वर्षेनी लाखौं रुपैयाँ खर्च गर्दै आएको छ । तर, सेफ्टी ट्यांकी सफाइका लागि कति खर्च भएको छ भन्ने विवरण भने अस्पतालले उपलब्ध गराउन आनाकानी गरेको छ । दैनिक ३ हजारभन्दा
बढी बिरामी, कुरुवा र कर्मचारीहरुको उपस्थिति हुने अस्पतालबाट निस्किने दिसाजन्य फोहोर बगाउन विराटनगर महानगरपालिकाको व्यवस्थित ढल प्रणाली कोशी अस्पतालसम्मै पुगेको छ । तर, अस्पतालले थोरै शुल्कमा अस्पतालको दिसा, पिसाब बगाउन ढल प्रणालीमा आवद्ध हुन चाहेको छैन ।
कोशी अस्पतालको आकस्मिक कक्ष पछाडिबाट शौचालयको फोहोर नालामा ।
ढल प्रणालीमा आवद्ध हुँदा खासै ठूलो खर्च नआउने महानगरपालिकाले जनाएको छ । निजी व्यवसायिक प्रतिष्ठानहरुले धेरैमा १ लाख ४४ हजार रुपैयाँ वार्षिक शुल्क तिर्दा ढल प्रयोग गर्न सक्छन् । कोशी अस्पताललगायत सार्वजनिक सरकारी निकायले त्यो भन्दा कम शुल्कमै ढल प्रयोग गर्न सक्ने अवस्था हुँदाहुँदै पनि अस्पतालले लापरवाही गरी सार्वजनिक नालामा दिसा बगाइरहेको भन्दै स्थानीयले आक्रोश व्यक्त गरेका छन् । न्यून खर्चमा दिसा पिसाब व्यवस्थापन गर्ने तर्फ नलागेर कोशी अस्पतालले एकातिर दुर्गन्ध फैलाइरहेको छ भने सेफ्टी ट्यांकी सफाइको बहानामा लाखौं रकम खर्चिरहेको छ ।
सरसफाइका लागि कोशी अस्पतालमा सफाइ कर्मचारी मात्र ५० जना कार्यरत रहेको सूचना अधिकारी इन्दिरा यादवले जानकारी दिइन् । उनकाअनुसार कोशी अस्पतालमा २० जना स्थायी, ४ जना करार र २६ जना ज्यालादारीमा काम गर्ने सफाइ कर्मचारी छन् । उनीहरुको काम अस्पतालको फोहोर व्यवस्थापन र सरसफाइ गर्ने हो । ती ५० जना सफाइ कर्मचारीका लागि मात्र वार्षिक १ करोड ३१ लाख ७६ हजार रुपैयाँ खर्च हुने गरेको छ । स्थायी कर्मचारीले मासिक २८ हजार, करारका २४ हजार र ज्यालादारीले १७ हजार रुपैयाँ पारिश्रमिक पाउँछन् । अस्पतालले फोहोर व्यवस्थापनको नाममा पनि विभिन्न कमजोरी गरिरहेको पाइएको छ ।
अस्पतालजन्य फोहोर विसर्जनको मान्यताविपरीत कोशी अस्पतालले मासिक ५० हजार रुपैयाँ भुक्तानी दिने गरी सविता सेफ्टी ट्यांकलाई फोहोर व्यवस्थापन गर्ने जिम्मेवारी दिएको छ । उक्त कम्पनीको आफ्नै ल्याण्ड फिल साइड नहुँदा जथाभावी अस्पतालजन्य फोहोर विसर्जन गर्ने गरेको छ । त्यसले पूरै सहरलाई असुरक्षित बनाइरहेको छ । यस्ता कार्यमा मात्र अस्पतालले वार्षिक २ करोड रुपैयाँभन्दा बढी खर्चिने गरेको पाइएको हो ।
सफाइको नाममा यति ठूलो रकम खर्च गर्ने गरेको अस्पतालले जनस्वास्थ्यमा खेलवाड गर्दै सार्वजनिक नालामा खुला रुपमा दिसा बगाउने काम गरिरहेको छ । थोरै खर्च गरेर महानगरको ढल प्रणालीमा बगाउँदा दिसा, पिसाब व्यवस्थापन सहज हुने भएपनि अस्पताल प्रशासनले त्यसतर्फ ध्यान दिएको छैन । विराटनगर महानगरपालिकाले निर्माण गरेको ढल चार वर्षअघिबाटै सञ्चालनमा आइसकेको छ । नगर क्षेत्रबाट संकलन हुने ढल विराटनगर—१४ स्थित जतुवामा संकलन गरी प्रशोधन गर्ने प्लान्ट सञ्चालनमा छ । महानगरले ६४ किलोमिटर नाला, ६४ किमी सडक र २६ किमी ढल निर्माण गरेर विराटनगरको डुबान र ढल व्यवस्थापनमा एकै पटक काम गरेको थियो । ढल प्रणालीभित्र समेटिएका सबै घर, व्यवसाय र सार्वजनिक निकाय अनिवार्य रुपमा ढल प्रणालीमा सहभागी हुनुपर्ने महानगरको व्यवस्था भएपनि सरकारी कार्यालयहरु नै उक्त प्रणालीमा आवद्ध भएका छैनन् ।
संक्रामण रोग फैलिने खतरा बढछ : डा. पुन
शौचालयबाट निस्किएको दिसा, पिसाब सिधैं सार्वजनिक सडक नालामा बगाउँदा झाडा पखला, आउँ, हैजा जस्ता सरुवा रोगहरुको जोखिम हुने चिकित्सकहरुले बताएका छन् । शौचालयको दिशा पिसाब नलामा फाल्दा जनस्वास्थ्यमा गम्भीर असर पर्ने संक्रामक रोग विशेषज्ञ डा. शेरबहादुर पुनले बताए ।
दिसाजन्य फोहोरबाट झाडापखाला, इकोला, टाइफाइड र मलेरिया, कालाजारलगायतका रोग लाग्नसक्ने डा. पुनले जानकारी दिए । ‘भाइरसस वा किटाणु विभिन्न माध्यमबाट मानिसको शरीरमा प्रवेश गरेमा यी रोगहरु सर्छन्,’ उनले भने, ‘त्यसैले हामीले सरसफाइमा ध्यान दिन जरुरी छ ।’ संक्रामक रोग लागेको बेला खुला रुपमा नालमा बगाइने यस्ता दिसा पिसाब बढी जोखिमपूर्ण हुन्छन् । ’
कारवाही हुन्छ : महानगर
विराटनगर महानगरपालिकाका सरसफाइ व्यवस्थापन सुपर भाइजर किरण न्यौपानेले खुल्ला ठाउँमा शौचालयजन्य फोहोर विसर्जन गर्न बन्देज गरिएको बताए । यसरी शौचालयको दिसा, पिसाब नालामा फाल्नेलाई फोहोरमैला ऐनअनुसार कारवाही हुने उनले बताए । फोहोर मैला ऐन अनुसार १ लाख रुपैयाँसम्म जरिवाना गर्ने कानुनी व्यवस्था रहेको उनले बताए ।
‘कोशी अस्पतालको आकस्मिक कक्षको इन्चार्जलाई पनि हामीले यसअघि जानकारी गराएका थियौं । अहिलेसम्म सुधार गरेका रहेनछन् भने नियमअनुसार कारवाही प्रक्रिया अगाडि बढाउछौं,’ उनले भने ।
कोशी अस्पतालका मेसु डा. रविराज सिंहले अस्पतालबाट निस्किने शौचालयको फोहोर व्यवस्थापन छिट्टै गर्ने बताएका छन् । ‘मलाई पनि यस विषयमा थाहा थिएन । तत्काल यो समस्याको समाधान हुनेछ,’ उनले भने ।
