कोखा भन्नाले मानवीय शरीरको करङभन्दा मुनितिरको भाग भन्ने बुझिन्छ । जुन पेटमा दायाँ र बायाँतर्फ रहेको हुन्छ । कहिलेकाहीँ विविध कारणवश व्यक्तिमा कोखा दुख्ने समस्या देखिन्छ ।
असहज महसुस गराउने यसको दुखाइ कम वा सहन सक्ने खालको हुन्छ । यद्यपि, प्रायजसोः व्यक्तिमा यसको दुखाइ बायाँ वा कि त, दायाँ भाग गरी एक भागमा मात्रै हुने गर्छ । यस्तो समस्यालाई बेवास्ता गर्दा यसले भविष्यमा व्यक्तिमा गम्भीर समस्या निम्त्याउने सम्भावना उच्च रहन्छ । आखिर किन दुख्छ त कोखा?
कारणहरुः
व्यक्तिमा कोखा दुख्नुका अन्य विविध कारणहरु रहेका हुन्छन् । अर्थात्, यो कुनै निश्चित एक पक्षसँग मात्र नभई धेरै कारणसँग सम्बन्धित रहेको छ । जुन निम्नअनुसार रहेका छन् ।
-आशन नमिल्नाले
धेरै लामो समयसम्म एकै पोजिशनमा बस्दा वा बसेर उठ्दा पोजिशन नमिलेमा लामो समयसम्म एकैनासले कम्प्युटरको प्रयोग गर्दा, सवारी चलाउनेजस्ता गतिविधिले पनि व्यक्तिमा एककिसिमको कोखा दुखाइको समस्या निम्त्याउँछ ।
-मांसपेशी तन्किनाले
हतारेर छिटो—छिटो ज¥याक–जुरुक उठ्ने, गह्रौ वा भारी सामाग्री बोक्नेजस्ता विभिन्न गतिविधिका कारण कोखाका मांसपेशीहरु तन्किने वा सर्किने हुन्छ । जसले पनि व्यक्तिमा कोखा दुख्ने समस्या पैदा गराउँछ ।
-मिर्गौला तथा पित्तथैलीको पत्थरी
मिर्गौलामा पत्थरी जम्ने प्रक्रियालाई ‘नेफ्रोलिथियासिस’ भनिन्छ । मिर्गौला कोखामा नै अवस्थित रहने भएकोले पनि यसमा भएको पत्थरीको दुखाइ कोखातर्फ सर्छ भने कहिलेकाहीँ यसैमा भएको सोही पत्थरी उछिट्टिएर तल युरिनरी ब्लाडर (मुत्रनली)मा पुग्ने सम्भावना उत्तिकै पनि रहन्छ ।
जसले पनि व्यक्तिमा कोखा दुखाइको महसुस गराउँछ । र, यस्तै व्यक्तिमा साझा रुपमा देखिने पित्तथैलीको पत्थरीले पनि कोखा दुखाइमा समान भूमिका निर्वाह गर्दछ ।
-पिसाब संक्रमण
प्रजनन क्षमता उमेर समूहका महिलामा साझा रुपमा पाइने समस्यामध्ये पिसाब संक्रमण पनि एक हो । पुरुषमा पनि देखिने भएतापनि यो समस्याले तुलनात्मक रुपमा महिलालाई बढी सताउने गर्छ । जसकाकारण पिसाब पोल्ने, छिनछिनमै पिसाब लाग्ने, पूरै पिसाब ननिस्किने, पिसाब गन्हाउने, पिसाब गर्न गाह्रो हुन, पिसाबमा रगत देखिने र सँगसँगै ज्वरो आउने र बान्ता हुनेजस्ता समस्याहरु देखा पर्छ । यिनै समस्यालाई समयमै नियन्त्रण नगर्दा फलस्वरुपः सो संक्रमण फैलिएर माथि मिर्गौलासम्म पुग्छ । यसले पनि कोखाको दुखाइलाई बढावा दिन्छ ।
-जन्मजात रुपमा देखिएका मिर्गौलाका समस्याहरु
केहि व्यक्तिहरु जन्मिदा नै मिर्गौला सम्बन्धि विविध समस्याहरु लिएर जन्मिएका हुन्छन् । जस्तोः जन्मजातै रुपमा मिर्गौलामा पानी फोका भएको व्यक्तिमा पनि कोखा दुख्ने समस्या देखिने सम्भावना उच्च रहन्छ ।
-असन्तुलित खानपिन
सामान्यतयाः गर्मीयाममा असन्तुलित खानपिनका कारण देखिने जन्डिस तथा हेपाटाइटिसजस्ता समस्याले पनि विशेषगरीः दायाँ भागको कोखा दुखाइ बढाउँछ ।
-मेरुदण्ड सम्बन्धिका समस्या
नशा च्यापिने तथा ‘डिस स्लीप’ हुनेजस्ता मेरुदण्ड सम्बन्धिका समस्याका कारण पनि व्यक्तिलाई कोखा दुख्ने समस्या देखिन सक्छ ।
रोकथाम तथा बच्ने उपाय
अंग्रेजी भाषामा एक प्रसिद्ध भनाइ रहेको छ, ‘प्रिभेन्सन इज बेटर देन क्योर’ अर्थात रोग लागेर उपचार गर्नुभन्दा रोग लाग्न नदिनु नै उत्तम उपाय हो । तसर्थ, सकेसम्म हामीले यस्ता समस्याबाट बच्नका निम्ति यी भनाइलाई नै आत्मसात् गर्दै विशेष सर्तकता अपनाउनुपर्छ ।
जसले हामीलाई रोगबाट सजिलै रोग लाग्नबाट बचाउनुका साथै शरीरमा रोग देखिहालेमा पनि त्यसबाट देखिने नकरात्मक प्रभावलाई कम गराउनमा समेत विशेष भूमिका खेल्दछ । तसर्थ, यसका निम्ति हामीले निम्न उपायहरुमा विशेष ध्यान दिनुपर्दछ ।
- बस्दा ढाडको भाग अडेस लगाएर वा सिधा बनाएर सहज आशनमा बस्ने । समय–समयमा आशन परिवर्तन गरिरहने र लामो समयसम्म उभिएर वा निहुरिएर गर्नुपर्ने काम नगर्ने ।
- व्यक्तिगत सरसफाइमा विशेष ध्यान दिने
- झोलिलो खाना तथा पानीको सेवन प्रशस्त मात्रामा गर्ने
- पिसाब रोकेर नबस्ने
- अनावश्यक र चिकित्सकको सल्लाहबिना जथाभावी औषधिको प्रयोग नगर्ने
- र, आवश्यक सर्तकता अपनाउदा पनि यसका लक्षणहरु देखिएमा यसलाई बेवास्ता नगरी तुरुन्त चिकित्सकको परामर्श लिने ।
प्रस्तुतीः सृजना मगर ।
