राम्रो मिर्गौला स्वास्थ्य कायम राख्नको लागि सबै पोषक तत्त्वहरूको सही मिश्रणसँगै सन्तुलित आहार खानाले पनि चमत्कार गर्न सक्छ । तर, मिर्गौलाले राम्रोसँग काम गरिरहेको छैन भने फलफूल, जुस, ड्राई फ्रुट र फस्फोरसले भरिपूर्ण खानेकुरा नखान सल्लाह लिइन्छ ।
एक मिर्गौला रोगीले आफूले सेवन गर्ने नुनको मात्रामा नजिकबाट जाँच गर्न आवश्यक छ र प्याकेज गरिएका उत्पादनहरूबाट कडाइका साथ टाढा रहन आवश्यक छ । जसले अनजानमा तपाईंको नुनको मात्रा बढाउन सक्छ र मिर्गौलालाई थप क्षति पुर्याउन सक्छ ।
मधुमेह, रक्तचापलगायतका केही दीर्घकालीन रोगका कारण पनि मिर्गौलामा क्षति हुन सक्छ । यी अवस्थाहरूलाई राम्रोसँग व्यवस्थापन गर्नाले तपाईंको मिर्गौलालाई मर्मत र स्वस्थ राख्नमा ठूलो मद्दत गर्न सक्छ ।
मिर्गौलाले रगतबाट अपशिष्ट पदार्थहरू फिल्टर गर्ने र पिसाबको माध्यमबाट शरीरबाट बाहिर निकाल्ने धेरै महत्त्वपूर्ण कार्य गर्दछ । तिनीहरूले इलेक्ट्रोलाइट्स र अन्य तरल पदार्थहरू सन्तुलनमा पनि मद्दत गर्छन् ।
सामान्यतयाः क्रोनिक मिर्गौला रोग भनिने अवस्थाद्वारा मिर्गौला क्षतिग्रस्त हुन्छन् । हरिया सागसब्जी, सखरखण्ड, स्याउ, फ्याटी, माछा सबै मिर्गौला अनुकूल मानिन्छन् भने गेडागुडी, बदाम, डेरी उत्पादन, प्याकेज गरिएको उत्पादन, उच्च चिनीयुक्त खानेकुरा मिर्गौला रोगका बिरामीले सकेसम्म खानु हुँदैन् ।
हाम्रो समग्र स्वास्थ्यमा मिर्गौलाको महत्त्वबारे जनचेतना जगाउन हरेक वर्ष मार्च ९ मा विश्व मिर्गौला दिवस मनाइन्छ । निवारक व्यवहार, जोखिम कारकहरू र मिर्गौला रोगसँग कसरी बाच्नेबारे सचेतना महत्त्वपूर्ण छ ।
हामीले खाने कुराले हाम्रो मिर्गौलाको स्वास्थ्यमा पनि सुधार वा बिगार गर्न सक्छ । सही प्रकारका खानेकुराले मिर्गौलाको कामलाई सुधार्न मद्दत गर्छ ।
‘मिर्गौलाको स्वास्थ्य रोगको रोकथाम, उपचार र मर्मतमा आहारले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ । नुन र पानीको उत्सर्जन, रक्तचाप कायम राख्न र एसिड बेस सन्तुलनको लागि मिर्गौला जिम्मेवार हुन्छ । त्यसैले मिर्गौलाको रोगले माथिको काममा प्रभाव पार्छ । मिर्गौला– मित्रवत् आहारले तपाईंको मिर्गौलालाई थप क्षति हुनबाट जोगाउन मद्दत गर्नेछ,’ भाटिया अस्पताल मुम्बईकी नेफ्रोलोजिस्ट तथा मिर्गौला प्रत्यारोपण चिकित्सक डा. रुची समदानी भन्छिन् ।
आर्टेमिस अस्पताल गुडगाँवका वरिष्ठ परामर्शदाता, मिर्गौला प्रत्यारोपण, यूरो–अन्कोलोजी डा. वरुण मित्तल भन्छन्, ‘मिर्गौला महत्त्वपूर्ण अङ्गहरू हुन्, जसले शरीरबाट फोहोर उत्पादनहरू फिल्टर गर्न र बाहिर निकाल्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ । जब मिर्गौला बिग्रन्छ वा रोगग्रस्त हुन्छ, तिनीहरूले राम्रोसँग काम गर्न सक्दैनन्, जसले भयानक अवस्था निम्त्याउन सक्छ । शरीरमा विषाक्त पदार्थ र फोहोर उत्पादनहरू जम्मा हुन्छ, त्यसैले मिर्गौलाको स्वास्थ्यलाई सहयोग गर्ने र हुन सक्ने कुनै पनि क्षतिलाई सुधार्न मद्दत गर्ने खानेकुराहरू खानु महत्त्वपूर्ण हुन्छ । ’
नुन, चिनी, कार्बोहाइड्रेटबाट बच्नुहोस्
सबैभन्दा पहिले, बिरामीको समग्र अवस्थालाई विचार गर्न धेरै महत्त्वपूर्ण छ । बिरामीको रगतमा चिनीको मात्रा उच्च छ वा सीकेडीको प्रारम्भिक चरणमा छ भने त्यहाँ ध्यानमा राख्नु पर्ने धेरै कुराहरू छन्, जस्तै पर्याप्त मात्रामा पानी, कम नुन सेवन, सकेसम्म चिनी र कृत्रिम मिठाइबाट जोगिनु ।
साथै, कार्बोहाइड्रेटबाट बच्न सिफारिस गरिन्छ । सधैँ फलफूलजस्ता प्राकृतिक मिठाइ खाने प्रयास गर्नुहोस् । जुस र पेय पदार्थबाट टाढा रहनुहोस्,’ डा. मित्तल भन्छन् ।
नुन सेवन सिमित गर्नुहोस्
डा. रुची समदानीले रक्तचाप नियन्त्रण गर्न र पानीको अवधारणलाई सीमित गर्न नुनको मात्रा कम गर्नुपर्ने बताउँछिन् । ‘सोडियम बढी भएको खानेकुराहरू खाँदा तपाईंको मुटु र मिर्गौलाको स्वास्थ्यमा असर पर्न सक्छ, विशेषगरी यदि तपाईं नुन संवेदनशील हुनुहुन्छ भने तपाईंको रक्तचाप बढ्छ र तपाईंको मिर्गौलालगायत सम्पूर्ण शरीरमा तपाईंको रक्त नलीहरू साँघुरो हुन मद्दत गर्दछ,’ उनी भन्छिन्, ‘भर्खरै उत्पादन गरिएको खाना उपभोग गर्ने, जमेको, बट्टामा राखिएका र प्याकेज गरिएको खाना सीमित गर्ने र पकाएको खानामा नुन नमिलाउने–नुनको सेवन सिमित गर्ने केही उपायहरू हुन् । ’
दीर्घकालीन अवस्थाहरूलाई नियन्त्रणमा राख्नुहोस्
‘मिर्गौलाको कार्यक्षमता घट्दै जाँदा पोटासियम (केही फलफूल, फलफूलको जुस, ड्राई फ्रुट्स, मेवा) र फस्फोरस भएको खानेकुराबाट बच्नुपर्छ । मिर्गौला रोग बढ्दै गएपछि प्रोटिन पनि सीमित मात्रामा सेवन गर्नुपर्छ । तपाईंको रक्तचाप, रगतमा चिनी, पोटासियम, पानी रिटेन्सन र इन्फ्लेमेशनलाई नियन्त्रणमा राख्दा मिर्गौलाको तीव्र चोटलाई निको पार्न र सबैको मिर्गौलाको स्वास्थ्य कायम राख्न मद्दत गर्छ,’ डा रुची भन्छिन् ।
त्यस्तै, डा. मित्तलको निष्कर्षमा, ‘आजको संसारमा, मानिसहरूले उच्च प्रोटिन आहार सहित विभिन्न आहार विकल्पहरू छनौट गरिरहेका छन् । तथापि, राम्रो मिर्गौला स्वास्थ्य कायम राख्न, यो आफ्नो जीवनशैली र शरीर कसरत अनुसार सन्तुलित आहार महत्त्वपूर्ण छ । साथै, प्राकृतिक र वनस्पति–आधारित प्रोटिन पशु प्रोटिन भन्दा सधैँ राम्रो छ ।’
-एजेन्सीको सहयोगमा
