देशभरमा मुटुका बिरामीहरुको संख्या दिनप्रति दिन बढ्दो छ । मुटको रोग नवजात शिशुहरुमा पनि धेरै देखिदै आएको छ । धुम्रपान, मद्यपान सेवन, अनियमित जीवनशैली यो रोगको मुख्य कारण हुन् । चिकित्सकहरुको भनाइमा सुरुवाती लक्षणहरु चिनेर उपचार गर्न सकिएमा यो रोगबाट बच्न सकिन्छ ।
अमेरिकाको सेन्टर फर डिजिज कन्ट्रोल एण्ड प्रिवेन्सन (सिडीसी)का अनुसार संसारभर मुटुको रोगबाट प्रत्येक वर्ष लाखौं महिला र पुरुषहरुको मृत्यु हुन्छ । भारतमा पनि यसको संख्या धेरै नै छ । एक रिपोर्टका अनुसार देशभरमा प्रत्येक वर्ष कार्डियोभास्कुलर डिजिज (सिभिडी)का बिरामीको संख्या बढिरहेको छ ।
बिरामी हुनु पहिले मुटुले दिन्छ यस्ता संकेत
फ्लोरिडास्थित डेलरे मेडिकल सेन्टरका कार्डियोथोरासिक सर्जरीका मेडिकल निर्देशक डा. जेफरी न्यूमैनका अनुसार खासगरी मुटुमा स्वास्थ्यको इजेक्सन फ्रैक्शनद्वारा मापन गरिन्छ । एउटा सामान्य इजेक्शन फ्रेक्शन ५५ या ६० प्रतिशत हुने गर्दछ । जसको अर्थ मुटुभित्र जति ब्लड फ्लो हुँदैछ, त्यसको ६० प्रतिशत बाहिर मापन हुँदैछ । यसलाई सामान्यतयाः काम गर्न सक्ने स्वस्थ मुटु मानिन्छ ।
तर, त्यही तपाईंको मुटु कमजोर हुँदैछ भने तपाईंलाई मुटुको हृदयघात हुन जान्छ वा तपाईमा कुनै भाल्भुलर डिजिज हुन्छ । तपाईंको मुटुको इजेक्शन फ्रैक्शन कम हुने गर्छ । उदाहरणका लागि कुनै बिरामीको ३० प्रतिशत इजेक्शन फ्रेक्सन हुँदैछ भने त्यसको मतलब बिरामीको मुटुले सही तरिकाले रक्त प्रवाह गर्न सकिरहेको छैन । यो समस्या अगाडि बढ्दैं जाँदा हार्ट फेल हुने कारण बन्न जान्छ ।
कुनै पनि व्यक्तिको मुटुको इन्जेक्सन फैक्सन जति कम हुन्छ त्यति नै हार्ड फेलियर र कार्डियाक एरेष्टको खतरा हुन्छ ।
यसरी कम गर्नुहोस् हृदय रोगको जोखिम
डा. न्यूमैन भन्छन्, ‘सामान्यतयाः मानिसहरु आफ्नो स्वाथ्यको ख्याल गर्ने गर्छन् तर आफनो मुटुको स्वास्थ्यलाई लिएर त्यति सचेत भइरहेका हुँदैनन् । प्रायः यसलाई अन्देखा गर्ने गर्छन् । फोहोर खाने कुरा, मोटोपन, व्यायमको कमी, आलस्यले गर्दा हाम्रो मुटुमा नराम्रो असर पर्ने गर्दछ । मुटुको स्वास्थ्य हाम्रो जीवनशैलीसँग जोडिएको छ । हामीले आफनो जीवनशैलीमा सुधार ल्याउने हो भने यसबाट बच्न सकिन्छ ।
श्वास लिन समस्या मुटु रोगको संकेतः डा. न्यूमैनका भन्छन्, ‘तपाईंको सामान्य जीवनशैलीमा यदि तपाईं आफ्नो बेडरुमदेखि किचनसम्म जान पनि श्वास फुल्छ र तपाईं कुनै ठाउँमा रोकेर या बसेर श्वास लिनुहुन्छ भने यो मुटु रोगको संकेत हो कि तपाईको मुटु कमजोर हुँदैछ । यी सुरुवाती लक्षण हुन यसले तपाईंको मुटुमा राम्रोसँग ब्लड फ्लो हुन सकिरहेको छैन । र रगत तपाईंको फोक्सोमा राम्रो सँग पम्प भैरहेको छैन ।’
डा.न्यूमैन अगाडि थप्छन्, ‘समय—समयमा सबै मानिसको धड्कन घटने बढने भइरहेको हुन्छ । तनाव, कामको चाप, व्यायामको अभाव, धेरै रक्सी र कफिन लिनाले मुटुको धड्कन सामान्यबाट अधिक हुने गर्छ । यदि मुटुको धड्कन सामान्यभन्दा अधिक भयो । प्रायः मुटुको धड्कन घटने—बढ्ने हुन्छ भने तुरुन्तै डाक्टरलाई देखाउनुपर्ने हुन्छ ।’
—आजतकबाट भावानुवाद
