तीस वर्ष पहिले म पहिलोपटक कीभ गएको थिएँ। कोभिड-१९ को समयसम्म त्यहाँ नियमित रूपमा जाँदै थिए। युक्रेन मेरो दोस्रो घर बन्यो। महामारी कम भएपछि मैले यो महिना फर्कने योजना बनाएको थिए। त्यसैले मलाई युक्रेन – विशेषगरी कीभ र लिभिभबारे धेरै राम्रोसँग थाहा छ। अहिले मैले जानेको यति धेरै परिचित क्षेत्रहरु युद्ध क्षेत्र बनेको देख्नु मेरो लागि अनौठो र भयावह छ।
हरेक दिन त्यहाँ भएका मेरा धेरै साथीहरूसँग म्यासेज पठाउनु वा फोनमा कुरा गर्नु धेरै दुखित तुल्याउँछ। म मेरो अवस्था र तिनीहरूको बीचको भिन्नताको बारेमा दोषी महसुस गर्छु, र उनीहरूलाई के सम्म हुनसक्छ भनेर निराश हुन्छ। ढिलो र असफल शुरुवाती रूसी आक्रमणको बारेमा उत्साह समाप्त भएको छ, र म कति लामो समयसम्म मेरा साथीहरूसँग सम्पर्कमा रहन्छु, वा म तिनीहरूलाई फेरि भेट्न सक्छु कि भनेर सोच्दछु। मैले लेख्दा, युक्रेनी सहरहरू रुसीहरूले हमला गरिरहेका छन्। जसमा वृहतरुपमा आम नागरिकमा आकस्मिक घटनाहरु घटिरहेका छन्।र यो सम्भवतः चाँडै कीभमा हुनेछ।
म पहिलो पटक संयोगवश युक्रेन गएको थिए— मलाई कीभमा अवस्थित एउटा प्रमुख न्यूरोसर्जिकल अस्पतालले केही आफ्नो भनाइ दिन आमन्त्रित गरिएको थियो। यस्तो भयो मैले पहिले डाक्टर पढ्नु अघि अक्सफोर्ड विश्वविद्यालयमा रूसी र सोभियत इतिहास पढेको थिएँ I पछि मैले डाक्टरको रूपमा तालिम लिएँ र न्यूरोसर्जन भएँ। तर, मैले सोभियत युनियनको बारेमा जे जति थाहाँ भयो, जाने त्यसको बाबजुद मैले सन् १९९२मा कीभका अस्पतालहरूमा देखिएका अवस्था देखेर म डगमगाए। ठूला, अन्धकार जीर्ण भवनहरू जुन हामीले पश्चिममा लिएका कुनै पनि स्रोतहरू जस्ता छैनन्। मैले एक जवान न्यूरोसर्जनलाई भेटें जो मबाट सिक्न उत्सुक थिए, र मैले उहाँसँग धेरै वर्ष काम गरे। लन्डनदेखि कीभसम्म सेकेन्ड-ह्यान्ड मेडिकल उपकरणहरू लिएर धेरै पटक यात्रा गरें।
युक्रेनमा म संलग्न भएको चिकित्सा कार्यको विशुद्ध प्राविधिक र क्लिनिकल पक्ष छ। तर, अझ महत्त्वपूर्ण कुरा केभने मैले यसलाई प्रोत्साहित गर्ने प्रयास गरेको छु। जसलाई तपाइँ युक्रेनी चिकित्सामा अत्याधिक उदार दृष्टिकोण भन्न सक्नु हुन्छ। म त्यो मान्दछु।
सबै स्वास्थ्य सेवा प्रणालीहरूले उनीहरूले सेवा गर्ने समाजलाई प्रतिबिम्बित गर्छन्। यही कारणले गर्दा हाम्रो आफ्नै धेरै सम्मानित एनएचएस यसको गुणस्तरमा धेरै परिवर्तनशील छ। यसले ब्रिटिश समाजमा गहिरो आर्थिक र सामाजिक असमानताहरूलाई प्रतिबिम्बित गर्दछ। सोभियत संघ निरंकुश र एकलवादी थियो, र युक्रेनी स्वास्थ्य सेवा ३० वर्ष पहिले उस्तै थियो। सोभियत समाज: तपाईं माथिका मानिसहरूलाई दासता र तपाईंभन्दा तलकाहरूलाई दुर्व्यवहार गर्नु समावेश रहेको मानिन्छ। यो अझै पनि रसियामा जीवित छ, जसरी हामीले क्रेमलिनको सुनौलो हलहरूमा हालैका दृश्यहरूमा देख्यौं।
सबै स्वास्थ्य सेवा प्रणालीहरूले उनीहरूले सेवा गर्ने समाजलाई प्रतिबिम्बित गर्छन्। यही कारणले गर्दा हाम्रो आफ्नै धेरै सम्मानित एनएचएस यसको गुणस्तरमा धेरै परिवर्तनशील छ। यसले ब्रिटिश समाजमा गहिरो आर्थिक र सामाजिक असमानताहरूलाई प्रतिबिम्बित गर्दछ। सोभियत संघ निरंकुश र एकलवादी थियो, र युक्रेनी स्वास्थ्य सेवा ३० वर्ष पहिले उस्तै थियो। सोभियत समाज: तपाईं माथिका मानिसहरूलाई दासता र तपाईंभन्दा तलकाहरूलाई दुर्व्यवहार गर्नु समावेश रहेको मानिन्छ। यो अझै पनि रसियामा जीवित छ, जसरी हामीले क्रेमलिनको सुनौलो हलहरूमा हालैका दृश्यहरूमा देख्यौं।
युक्रेनी औषधी जसरी मैले पहिलो पटक पाएको युक्रेनी औषधी ‘प्रतिष्ठित-आधारित थियो । तर, ‘प्रमाणमा आधारित’ भने होइन। प्रोफेसरहरूले त्यहाँ शासन गरे। कुनै आलोचना गरेनन्, र मात्र आफ्नै छोराहरूलाई तालिम दिन रुचि राख्थे। हालका वर्षहरूमा मैले युवा डाक्टरहरूसँग काम गरिरहेको छु, जो सोभियतको विगतबाट प्रभावित छैनन्। तिनीहरू कट्टरपन्थी छैनन्, तिनीहरूसँगै काम गर्न निकै सहज छ। तिनीहरू प्रमाणको महत्त्व बुझ्छन्, र बिरामीहरूलाई दयालु भावना पनि राख्छन्। धेरै अस्पतालको अवस्था परिवर्तन भएको छ।
यी सबैले समग्र रूपमा युक्रेनी समाजमा गहिरो परिवर्तनहरू दर्शाउछ। यो एक अस्थिर सुरुवात पछद्रुत रूपमा बढ्दै गइरहेकोअर्थव्यवस्था भएको लोकतन्त्र हो – अझै पनि भ्रष्टाचार र कुलीनताले भरिएको छ। तर, स्वतन्त्र प्रेसको साथ र यसको सम्भावित रूपमा ठूलो भविष्य छ। युक्रेनमा धेरै भन्दा धेरै मानिसहरूले रुससँग नभई युरोपसँग परिचित छन्। युक्रेनी स्वतन्त्रता पुतिन र उनको कट्टरपन्थीहरूका लागि डरलाग्दो खतरा हो – यदि यी परिवर्तनहरू रूसमा भएमा उनीहरूलाई के हुनेछ? यो युद्ध वास्तवमा के हो। यद्यपि पुटिनले यसलाई रूसलाई फेरि महान बनाउने सन्दर्भमा औचित्य दिन्छन्।
हालको संकटलाई युक्रेनी इतिहासको सन्दर्भ बिना बुझ्न सकिँदैन, जुन जटिल छ। बेलायती इतिहाससँग समानताहरू छन् – इङ्गल्याण्ड र आयरल्याण्ड बीचको सम्बन्धको पीडादायी इतिहास छ। रुसीहरूले प्रायः युक्रेनीहरूलाई साम्राज्यवादी संवेदना र स्वामित्वको भावनाका साथ हेरेका छन्। जसरी धेरै अंग्रेजीहरूले आयरिशहरूलाई गरे।
सबै स्वास्थ्य सेवा प्रणालीहरूले उनीहरूले सेवा गर्ने समाजलाई प्रतिबिम्बित गर्छन्। यही कारणले गर्दा हाम्रो आफ्नै धेरै सम्मानित एनएचएस यसको गुणस्तरमा धेरै परिवर्तनशील छ। यसले ब्रिटिश समाजमा गहिरो आर्थिक र सामाजिक असमानताहरूलाई प्रतिबिम्बित गर्दछ। सोभियत संघ निरंकुश र एकलवादी थियो, र युक्रेनी स्वास्थ्य सेवा ३० वर्ष पहिले उस्तै थियो। सोभियत समाज: तपाईं माथिका मानिसहरूलाई दासता र तपाईंभन्दा तलकाहरूलाई दुर्व्यवहार गर्नु समावेश रहेको मानिन्छ। यो अझै पनि रसियामा जीवित छ, जसरी हामीले क्रेमलिनको सुनौलो हलहरूमा हालैका दृश्यहरूमा देख्यौं।
युक्रेनी औषधी जसरी मैले पहिलोपटक पाएको युक्रेनी औषधी ‘प्रतिष्ठित-आधारित थियो । तर, ‘प्रमाणमा आधारित’ भने होइन। प्रोफेसरहरूले त्यहाँ शासन गरे। कुनै आलोचना गरेनन्, र मात्र आफ्नै छोराहरूलाई तालिम दिन रुचि राख्थे। हालका वर्षहरूमा मैले युवा डाक्टरहरूसँग काम गरिरहेको छु, जो सोभियतको विगतबाट प्रभावित छैनन्। तिनीहरू कट्टरपन्थी छैनन्, तिनीहरूसँगै काम गर्न निकै सहज छ। तिनीहरू प्रमाणको महत्त्व बुझ्छन्, र बिरामीहरूलाई दयालु भावना पनि राख्छन्। धेरै अस्पतालको अवस्था परिवर्तन भएको छ।
यी सबैले समग्र रूपमा युक्रेनी समाजमा गहिरो परिवर्तनहरू दर्शाउछ। यो एक अस्थिर सुरुवात पछद्रुत रूपमा बढ्दै गइरहेकोअर्थव्यवस्था भएको लोकतन्त्र हो – अझै पनि भ्रष्टाचार र कुलीनताले भरिएको छ। तर, स्वतन्त्र प्रेसको साथ र यसको सम्भावित रूपमा ठूलो भविष्य छ। युक्रेनमा धेरै भन्दा धेरै मानिसहरूले रुससँग नभई युरोपसँग परिचित छन्। युक्रेनी स्वतन्त्रता पुतिन र उनको कट्टरपन्थीहरूका लागि डरलाग्दो खतरा हो – यदि यी परिवर्तनहरू रूसमा भएमा उनीहरूलाई के हुनेछ? यो युद्ध वास्तवमा के हो। यद्यपि पुटिनले यसलाई रूसलाई फेरि महान बनाउने सन्दर्भमा औचित्य दिन्छन्।
हालको संकटलाई युक्रेनी इतिहासको सन्दर्भ बिना बुझ्न सकिँदैन, जुन जटिल छ। बेलायती इतिहाससँग समानताहरू छन् – इङ्गल्याण्ड र आयरल्याण्ड बीचको सम्बन्धको पीडादायी इतिहास छ। रुसीहरूले प्रायः युक्रेनीहरूलाई साम्राज्यवादी संवेदना र स्वामित्वको भावनाका साथ हेरेका छन्। जसरी धेरै अंग्रेजीहरूले आयरिशहरूलाई गरे।
धेरै जसो युक्रेनीहरूसँग के समानता छ त्यो हो कि तिनीहरू ऐतिहासिक रूपमा ‘अन्डरडगहरू’ हुन् — पोलहरूका लागि, अस्ट्रो-हंगेरीहरूका लागि, रुसीहरूका लागि। मैले उनीहरूसँग काम गर्न, समग्रमा सजिलो पाएको छु।
कीभमा मेरा सहकर्मीहरूले आफ्ना सहकर्मीहरूलाई खार्किभ वा मारिउपोलमा सम्पर्क गर्न असमर्थ छन् -यस हप्ता प्रसूति अस्पतालमा डरलाग्दो रूसी हवाई हमला भयो । लेखनको समयमा राजधानीका अस्पतालहरू शान्त थिए। यद्यपि तिनीहरूको धेरै काम तहखानेहरूमा सञ्चालन गर्नुपर्यो। रूसीहरूले लगभग निश्चित रूपमा कीभमा प्रवेश गर्ने प्रयास गर्नु अघि बमबारी गर्नेछन्, र ठूलो घटनाको परिणाम हुनेछ।
सबैजस्तै, म पनि असहाय महसुस गर्छु किनकि म पुटिनको आक्रमणको भयानक अपराधको साक्षी छु। म शरणार्थी संकटमा मेरो आफ्नै सरकारको असभ्य र अनाड़ी प्रतिक्रियाबाट पनि निकै लज्जित छु। मैले सायद युद्ध क्षेत्रको शल्यक्रियामा विश्वको अग्रणी विशेषज्ञ डेभिड नटसँग काम गरेर कम्तिमा धेरै, थोरै मद्दत गर्न सक्षम भएको छु । नट र उसको फाउन्डेसनले हाम्रा युक्रेनी सहकर्मीहरूका लागि अनलाइन पाठ्यक्रम तयार गरेका छन्। सो पाठ्यक्रममा आधुनिक हतियारहरूले निम्त्याउने डरलाग्दो चोटहरूको सामना कसरी गर्ने भनेर सिकाइन्छ।
मलाई थाहा छैन यो युद्ध कसरी समाप्त हुन्छ। तर, के निश्चित छ भने त्यहाँ अझै धेरै पीडादायी पल आउन बाँकी छ – युक्रेनीहरूले कहिल्यै हार मान्दैनन् – र युक्रेनलाई मद्दत गर्ने आवश्यकता अझ ठूलो हुनेछ।
डा. हेनरी मार्श एक ब्रिटिश न्यूरोसर्जन हुन्। उनलाई युक्रेनमा न्यूरोसर्जिकल प्रगतिका अग्रगामी भनिन्छ।
-अन्तर्राष्ट्रिय अनलाइन माध्यम फाइन्यान्सियल टाइम्सबाट भावानुवाद
