काठमाडौँ –सरकारले कर्णालीका पाँच र सगरमाथाको सोलुखुम्बुसहित ६ जिल्लाका वालबालिकाका लागि वितरण गर्ने पोषिलो (पौष्टिक) पिठो गुणस्तरहिन पाइएको छ । ती जिल्लामा वषौंदेखि वितरण गर्दै आएको पौष्टिक पिठोमा भिटामीन ‘ए’ नभएको पाइएपछि कार्यक्रम अन्यौलमा परेको छ । स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले गत आर्थिक वर्षको बजेटबाट पिठो खरिद गरेको थियो । पहिलो चरणको परीक्षणमै भिटामीन ‘ए’ नपाएपछि वितरणमा रोक लगाएको परिवार कल्याण महाशाखाका पोषण प्रमुख केदार पराजुलीले जानाकारी दिए । महाशाखाका अनुसार कर्णालीले खरिद गरेको पिठोमा मात्रै समस्या भएको हो ।
विश्व खाद्य कार्यक्रमले गुणस्तर मापन गर्दा भिटामीन ए नपाइएको केही महिना कार्यक्रम स्थगित हुन सक्ने अधिकारीहरुले बताए । ६ जिल्लाका लागि सरकारले ८ करोड रुपैयाँको पिठो खरिद गर्दै आएको छ । पोषण प्रमुख पराजुलीले समस्या आउँन नदिन तत्काल नयाँ खरिद प्रक्रिया अगाडी बढाउँन लागेको बताए ।
पौष्टिक पिठोको अभाव हुने
कुनै बेला तिब्बतमा अन्न निर्यात गर्ने कर्णाली क्षेत्र दशकौँदेखि राज्यले अनुदानमा दिने चामलबाट चाडबाड मनाउने अवस्थामा पुगेको छ । कर्णाली क्षेत्रमा कुपोषण व्याप्त छ । कुपोषणका कारण बाल मृत्युदर उच्च छ । यसैले बाल मृत्युदर घटाउन सरकारले त्यस क्षेत्रमा दुई दशकदेखि दुई बर्षसम्मका बालबालिका र गर्भवती महिलाका लागि पौष्टिक तत्वयुक्त पिठो वितरण गर्ने कार्यक्रम सुरु गर्दै आएको छ ।
पौष्टिक पिठोको प्रयोग
पौष्टिक पिठो साधारण पिठोमा बिभिन्न भिटामिन मिसाएर बनाइएको हुन्छ । पौष्टिक पिठोले कुपोषणको कमी, एनिमिया, भिटामीन एबाट हुने समस्या, रतन्धो, वंशाणुगत जस्ता समस्या कम हुदै जान्छ । खाद्यान्नको कमिबाट हुने रोग समाधान गर्न राज्यले बर्षौ अगाडी देखि पोषिलो पिठो वितरण गर्दै आएको पराजुलीले बताए । कर्णालीका पाँच जिल्ला हुम्ला, जुम्ला, मुगु, कालिकोट र डोल्पा तथा सोलुखुम्बुमा पिठो वितरण गर्दै आएको छ ।
कर्णालीमा २० वर्षदेखि वितरण
अहिले देखिएको कुपोषणको कारण परम्परागत खाद्यान्नको प्रयोग नहुनु पनि हो । फापर, कोदो, जौ, मार्सी धान, रातो दाललगायतका खाद्यन्न उत्पादन हुने कर्णाली र सोलु क्षेत्रको स्थानीय उत्पादनको उपभोगलाई प्रोत्साहन गर्न नसक्दा राज्यले हरेक वर्ष पौष्टिक पिठो खरिद गर्दै आउनु परेको छ । ‘सरकारले सोलुखुम्बुमा दश र कर्णालीमा वीसवर्षदेखि पौष्टिक पिठो वितरण गर्दै आएको छ । तर, गुणस्तरहिन पिठो खरिदले यस वर्ष कार्यक्रम रोकिने अवस्थामा पुगेका छौं’ पराजुलीले भने । अहिले सम्म पुरानो स्टकले धानेकाले अभाव हुन नदिन शाखाले प्रयत्न गरेको उनले बताए ।
पिठो नेपालमा तयार, गुणस्तर मापन विदेशमा
पोषण शाखाका अनुसार नेपाल सरकार आफैले यो पिठो खरिद गर्दै आएको छ । तर, यसको वितरण र गुणस्तर मापनको काम भने विश्वखाद्य कार्यक्रमले गरेको छ । भिटामीन ए, पोलिक मिसिन, आइरन, आयोडिन, भिटामीन बी कम्प्लेक्स, क्याल्सियम मिसाएको पिठो नेपालमा बन्छ । यसरी तयार भएको पिठो प्रयोगमा ल्याउनु भन्दाअगाडि विश्वखाद्य कार्यक्रमले विदेशमा परीक्षण गर्छ ।
६ जिल्लाको बजेट ७७ जिल्लालाई
सरकारले पिठो खरिद ६ जिल्लाका लागि गर्छ । तर अर्थ मन्त्रालयले नबुझ्दा गत वर्षको बजेट (आठ करोड) ७७ जिल्लामा वितरण भएको थियो । अन्त्यमा सो बजेट महाशाखाले फिर्ता गरायो,तर काममा आउन सकेन । यस वर्ष भने केन्द्रमै बजेट राखिएको छ ।
कसरी खाने पिठो ?
पोषण प्रमुख पराजुलीका अनुसार गर्भवती महिला, २ वर्ष सम्मको बच्चा र सुत्केरी आमालाई यो पिठो खुवाइन्छ । यस्तो पिठो प्रयोग गर्ने ६ जिल्लाका २१ हजार जना रहेको सरकारी रेकर्ड छ । दुई वर्षको बच्चालाई पौष्टिक पिठो दिनको १०० ग्राम अर्थात महिनामा तीन किलो खुवाउनुपर्ने उनले बताए । प्रयोग गर्दा पानी, दुध वा खाना जेसंग खाएपनि हुन्छ । यो पिठो दुई वर्ष सम्म निरन्तर खाने हो ।
पोषिलो पिठो पाउँनका लागि गर्भवती महिला स्वास्थ्य संस्थामा जाँच गराउँन जानु पर्छ । स्वास्थ्य जाँच गराउँदा त्यस अवधिमा पिठोका लागि फम भर्ने हो ।
अब के हुन्छ ?
कर्णालीमा अहिले सम्म गतवर्ष बाँकी रहेको पिठो वितरण भइरहेको छ । ‘हामीले तत्काल खरिद प्रक्रिया अगाडी बढाउने योजनामा लागेका छौं’ पोषण प्रमुख पराजुलीले भने । आगामी चार महिनामा खरिद गरेर सम्बन्धित स्थानमा पुर्याउन सक्छौ की भनेर लागेका छौं’ उनले भने । सोलुमा पनि पुरानो स्टकले काम गरिरहेको छ । मुख्यतया हामीले खरिद गरि भिटामीन ए नभएको पिठो आगामी वर्षका लागि थियो । पिठोको एक वर्षको म्याद रहेको हुन्छ ।
