नर्सिङ अधिकृत टीका रावत लगनखेलस्थित मानसिक अस्पतालकी निमित्त नर्सिङ प्रमुख हुन् । मानसिक स्वास्थ्यको ५० शैय्याको एकमात्र विशिष्टीकृत संघीय अस्पतालमा मानसिक स्वास्थ्य नर्सिङ नै पढेकी उनी एक्ली नर्स हुन् । उनले साइक्याट्रिक नर्सिङमा एमएन गरेकी छन् । गत कात्तिक २८ गतेदेखि देशकै प्रमुख मानसिक अस्पतालको निमित्त नर्सिङ प्रमुखका रुपमा उनले कार्यभार सम्हालेकी हुन् । नेपाल सरकारकी सातौं तहकी नर्सिङ अधिकृत टीकाले बीएन पनि साइक्याट्रिक नर्सिङमै गरेकी हुन् ।
टीका वि.सं. २०४४ सालमा सुर्खेतमा जन्मिएकी हुन् । उनका बुवा बाबुलाल रावत शिक्षक थिए भने आमा गोमती रावत गृहणी थिइन् । उनी राम्ररी नहुर्किदैं उनको परिवार बर्दियाको सानोश्री तारातालमा बसाइँ स¥यो । बर्दियाको रातामाटे प्राविबाट उनको प्रारम्भिक शिक्षादीक्षा अगाडि बढ्यो । उनले कक्षा ५ सम्म गुराँस माविमा अध्ययन गरिन् । त्यहीबाट वि.सं. २०६० सालमा उनले फष्ट डिभिजनमा एसएलसी उत्तीर्ण गरेकी हुन् । टीका सानैदेखि पढाइमा अब्बल थिइन्, त्यही कारण उनले एसएलसीमा महिलातर्फ बर्दिया जिल्ला टप गरिन्।
बाल्यकालमा उनको विजनेश पढ्ने रुचि थियो । ‘म होटल म्यानेजमेन्ट पढ्न चाहन्थे । मलाई विजनेशनप्रति एकदमै रुचि छ,’ टीका भन्छिन्, ‘कक्षा ८ सम्म एभरेज स्टुडेन्ट थिए । पछि राम्रो हुँदै भयो । वि.सं. २०६० सालको एसएलसीको ब्याचमा म बर्दियाबाट केटीतर्फको टप भए ।’ त्यही कारण नेपालगन्ज आएर महेन्द्र क्याम्पसमा उनी म्यानेजमेन्टमा भर्ना भइन् । तर, सबै रहर उनिएको मालाजस्तै एकै लहरमा बग्दैनन् ।
त्यही क्रममा एक चिनेजानेका दाइले उनमा नर्सिङप्रतिको रुचि जगाइदिए । उनले भने, ‘तिमी यति राम्रो पढाइ भएको मान्छे नर्सिङ पढ् ।’ टीकाले नेपालगन्ज नर्सिङ क्याम्पसबारे थाहा पाइन् । उनले भर्नाका लागि इन्ट्रान्स दिइन् । नाम निस्केपछि त्रिवि चिकित्साशास्त्र अध्ययन संस्थानअन्तर्गतको नेपालगन्ज नर्सिङ क्याम्पसमा पिसिएल नर्सिङमा पढ्न थालिन् । वि.सं. २०६१ सालबाट नर्सिङ पढ्न थालेकी उनले वि.सं. २०६५ सालमा पिसिएल नर्सिङ सक्काइन् । दुई वर्ष त्यही पढाइन् ।
वि.संं. २०६७ सालमा उनले महाराजगन्ज नर्सिङ क्याम्पसमा बीएनका लागि इन्ट्रान्स दिइन् । इन्ट्रान्समा पास भएपछि महाराजगन्जमा उनी ब्याचलर इन नर्सिङ साइक्याट्रिक पढ्न थालिन् । त्यहाँबाट वि.सं. २०६९ मा उनले बिएन नर्सिङ सकिन् । त्यसपछि उनले वि.सं. २०७३ सालमा लोकसेवाबाट नेपाल सरकारको नर्सिङ अधिकृतमा नाम निकालिन् । त्यही क्रममा उनी जागिर गर्नका लागि राप्ती उपक्षेत्रीय अस्पताल दाङ पुगिन् । दाङमा दुई वर्ष काम गरेपछि उनी एमएन गर्नका लागि पुनः महाराजगन्ज नर्सिङ क्याम्पसमा भर्ना भइन् ।
महाराजगन्जबाट वि.सं. २०७७ सालमा उनले साइक्याट्रिक नर्सिङमै माष्टर्स सकिन् । एमएन गरिसकेपछि उनको अध्ययन विदा सकियो । संघमा समायोजन भएकाले उनको पोष्टिङ नरदेवी अस्पतालमा भयो । त्यहाँ एक वर्ष बसेपछि उनी कात्तिकको अन्तिमदेखि पाटन मानसिक अस्पतालमा पोष्टिङ भयो । नर्सिङतर्फ साइक्याट्रिक नर्सिङ नै पढेको र मानसिक अस्पतालमा पोष्टिङ भएपछि उनी अलि फुरुंग छन् । कारण आफूले सिकेको सीप व्यवहारमा पनि उत्तार्न पाउने भएपछि उनलाई आनन्द लागेको छ ।
साइक्याट्रिक नर्स अरु नर्सभन्दा के कारणले फरक छ ? भन्छिन्, ‘यो नर्सिङमा मानसिक सम्बन्धी कोर्स नै बढी पढिन्छ । मानसिक रुपमा बिरामी भएका मानिसहरुलाई कसरी ट्रिट गर्ने, रोगको प्रकृति, मानसिक नर्सिङको प्रोसिडियर र प्रोटोकलहरु नै फरक छ ।’ अहिले आधुनिक विश्वमा नर्सिङका धेरै शाखाहरु छन्, तिनै शाखाहरुमध्ये साइक्याट्रिक नर्स पनि एक महत्वपूर्ण शाखा हो । नेपाल सरकारमा साइक्याट्रियलगायतका नर्सिङ शाखाहरुका आधारमा दरबन्दी नै छैन । कम्युनिटी नर्सिङ र हस्पिटल नर्सिङमा मात्रै दरबन्दी छन् ।
टीका पनि सरकारी दरबन्दीका हिसाबले जनरल नर्स नै हुन् । तर, भाग्यवस उनले मानसिक अस्पतालको इतिहासमै पहिलो साइक्याट्रिक नर्सका रुपमा त्यहाँ काम गर्ने अवसर पाइन् । ‘फष्ट टाइम बाइचान्स अहिले पहिलो पटक मेरो सरुवा मैले पढेकै कोर्सअनुसार काम गर्ने अस्पताल भयो,’ उनले सुनाइन्, ‘अब म केही नयाँ गर्ने योजनामा छु ।’ नेपालमै पनि साइक्याट्रिक नर्सिङ पढेको जनशक्ति नभएको होइन्, त्यसको आधिकारिक तथ्यांक भने छैन । तर, मुलुककै प्रमुख मानसिक अस्पतालमा टीका पहिलो साइक्याट्रिक नर्सिङ अधिकृत बनेर पुगेकी हुन् ।
टीका नेपालमा साइक्याट्रिक नर्सको संख्या र अवस्थाबारे अध्ययन गर्ने तयारीमा छन् । उनको चाहना छ, मेन्टल हेल्थ पढेका नर्सहरु नै मानसिक अस्पतालमा ल्याउन पाए हुन्थ्यो । तर, सरकारी सेवामा साइक्याट्रिक नर्सिङको छुट्टै दरबन्दी नभएकाले त्यो गाहो नै छ । तर, टीका मानसिक अस्पतालमा पुगेपछि साइक्याट्रिक नर्सिङको प्रोटोकल र प्रोसिडर पनि विकास गर्न चाहन्छिन् । त्यसले मानसिक बिरामी र उनीहरुको सेवा खटिने अन्य नर्सहरुलाई पनि सहयोग पुग्नेछ ।
