जुम्ला—कर्णाली प्रदेशमा पाँच वर्षमुनिका बालबालिकाको मृत्यु दर वृद्धि हुँदै गएको पाइएको छ । देशमा समग्र बाल मृत्यु दर घट्दै गएपनि कर्णाली प्रदेशमा बाल मृत्युदर बढ्दै गएको तथ्यांकले देखाएको छ ।
कर्णाली प्रदेशको आर्थिक सर्वेक्षण, २०८० अनुसार बाल मृत्यु दर वृद्धि हुँदै गएको हो । आर्थिक वर्ष २०७५/७६ मा बाल मृत्यु दर ५७ प्रतिशत रहेको छ । आर्थिक वर्ष ०७६/७७ मा ५७ प्रतिशतबाट बाल मृत्यु दर ३४ प्रतिशतमा झरेको छ ।
आर्थिक वर्ष ०७७/७८ मा एक वर्षमै बढेर ६४ प्रतिशत पुगेको छ । यस्तै, दुई आर्थिक वर्षमा बाल मृत्युदर स्थिर रहेको देखिन्छ । आर्थिक वर्ष ०७८/७९ मा ६८ प्रतिशत र आर्थिक वर्ष ०७९/८० मा ६८ प्रतिशत नै बाल मृत्यु दर रहेको तथ्यांकले देखाएको छ ।
कर्णाली प्रदेशभर पूर्ण खोप प्राप्त गर्ने बालबालिकाको संख्या ८५.५ प्रतिशत छ । जनसांखिक तथा स्वास्थ्य सर्वेक्षण, २०२२ अनुसार पाँच वर्षसम्मका बालबालिकाको पोषण अवस्था सुधारोन्मुख देखिएको छ । वि.सं. ०७५ सालमा बालबालिकामा पुड्कोपना ५५ प्रतिशत रहेको थियो । ०८० सालमा ३६ प्रतिशतमा झरेको तथ्यांकमा देखिन्छ ।
यस्तै, ०७५ सालमा ख्याउटेपन ८ प्रतिशत रहेकोमा ०८० सालमा ४ प्रतिशतमा झरेको छ । ०७५ सालमा कमतौल भएका बालबालिका ३६ प्रतिशत रहेको थियो । ०८० सालमा आएर १८ प्रतिशतमा रहेको देखिन्छ ।
जनस्वास्थ्य कार्यालय जुम्लाका प्रमुख कृष्ण सापकोटाका अनुसार कर्णालीका केही जिल्लाबाहेक धेरैजसो जिल्ला दुर्गम भएको कारण बाल मृत्यु दर वृद्धि हुने गरेको छ । पछिल्लो समय कर्णाली प्रदेशमा बालबालिकाको स्वास्थ्य सेवा कमजोर देखिनुमा सबै ठाउँको सही तथ्यांक आउन नसक्नु, अहिलेसम्म नीति योजना र कार्यक्रम बनाउँदा समताको ख्याल गरेर बनाउनुपर्नेमा सो अनुसार बनाउन नसक्नु, समाजले निर्धारण गरेका मुल्य मान्यताहरू, बालविवाह, सानै उमेरमा बच्चा जन्माउने, समयमा अस्पताल नपु¥याउनु, दक्ष चिकित्सकको अभावजस्ता प्रमुख कारणहरू देखिन्छन् ।
अहिले पनि घरमै सत्केरी हुने गर्भवती महिलाको संख्या पनि उत्तिकै छ । बिरामी पर्दा बच्चा सुत्केरी महिला सुविधासम्पन्न अस्पतालमा पु¥याउन सकिने अवस्था छैन । पोषणमा सुधार आउन सकेको छैन । धामी झाँक्रीको भर परेर स्वास्थ्य संस्थामा नलैजाने चलन छ । यस्तै, थुप्रै कारणले बाल मृत्यु दर न्यूनीकरण हुन नसकेको विज्ञहरु बताउँछन् ।
