डा.रोहितप्रसाद यादव बरिष्ठ ल्याप्रोस्कोपिक तथा जनरल सर्जन हुन् । बिरामीको पेटमा सानो प्वाल बनाएर दुरबिनको माध्यमबाट गरिने शल्यक्रियालाई ल्याप्रोस्कोपिक सर्जरी भनिन्छ । ल्याप्रोस्कोपी सर्जरी बिरामीका लागि वरदान सावित भएको छ । यो आधुनिक शल्यक्रिया पद्धति हो । यो पद्धति बिरामीलाई अधिक आराम र सुविधा दिने उपयुक्त माध्यम बन्न पुगेको छ । नोबेल अस्पतालका बरिष्ठ ल्याप्रोस्कोपिक तथा जनरल सर्जन डा. यादव यो सर्जरीका क्षेत्रमा अब्बल मानिन्छन् ।
नोबेलमा रहँदा डा. यादवले सबैभन्दा बढी पितथैली, पित्तको नली, एपेन्डिक्स, आन्द्राको क्यान्सर र हर्नियालगायत समस्याका बिरामीको ल्याप्रोस्कोपी विधिमार्फत शल्यक्रिया गर्दै आएका छन् । हर्नियाको ल्याप्रोस्कोपिक विधिबाट पहिलो पटक धरानमा सन् २००९ मा त्यही कार्यरत स्वास्थ्यकर्मीको सफलतापूर्वक शल्यक्रिया गरेपछि डा. यादवले यसलाई निरन्तरता दिदैं आएका छन् । ईआरसीपी विधिमार्फत पित्त नलीको ढुंगा निकाल्ने काममा पनि डा. यादव दख्खल राख्छन् । मुखबाट इण्डोस्कोप छिराएर एकैदिन १४ जना बिरामीको पित्त नलीको ढुंगा निकालेर डा. यादव नेतृत्वको टिमले नेपालमै नयाँ रेकर्ड पनि कायम गरेको छ । यिनै विषयमा केन्द्रीत रहेर डा. यादवसँग हेल्थआवाजले गरेको कुराकानीः
कहिलेदेखि ल्याप्रोस्कोपी सर्जरी गर्दै आउनुभएको छ ?
मैले १४ वर्ष अघिदेखि ल्याप्रोस्कोपिक सर्जरी गर्दै आएको छु । मैले हालसम्म हजारौं मानिसको बिरामीको यहि विधिमार्फत सफलतापूर्वक शल्यक्रिया गर्दै आइरहेको छु । सुरुमा धरानस्थित विपी कोइराला स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानबाट यो शल्यक्रिया थाले । त्यसपछि विभिन्न देशमा थप विस्तृत प्रशिक्षण लिएर अहिले त्यो सीपलाई नोबेलमा प्रयोग गर्दै आएको छु ।
चिरेर र प्वाल पारेर गरिने शल्यक्रियामा कत्तिको फरक छ ?
चिरेर र प्वाल पारेर ल्याप्रोस्कोपीबाट गरिने सर्जरीमा आकाश जमिनको फरक छ । पेट चिरेर शल्यक्रिया गर्दा दुवै हात पेट भित्र छिराउनु पर्दछ । त्यसका लागि धेरै ठूलो चिर्नु पर्दछ । त्यसले गर्दा बिरामीलाई धेरै दुखाइ हुन जान्छ । दाग पनि बस्ने र रक्तश्राव पनि धेरै हुने र घाउ निको हुन धेरै समय लाग्ने गर्दछ । तर, प्वाल पारेर ल्याप्रोस्कोपीबाट गर्दा त्यस्तो हुँदैन । कुनै ठाउँमा सानो प्वाल गरिन्छ । आज अप्रेसन गरिएको बिरामी भोलिपल्ट ठिक हुन्छन् । ती बिरामीको भोलिपल्ट अनुहार हेर्दा शल्यक्रिया भएको हो या होइन थाहै हुँदैन ।
ल्याप्रोस्कोपी सर्जरी कसरी गरिन्छ ?
यो प्रविधिमा दुर्विन र औजारका माध्यमले रोगको पहिचान तथा उपचार गर्न सकिन्छ । यसका लागि पेट फुलाउन कार्बनडाइ अक्साइड वा अन्य हावाको प्रयोग गरिन्छ भने उज्यालोका लागि प्रकाश पठाइन्छ । ग्याँस, प्रकाश र दूरबिन पठाउन नाइटोनिर सानो प्वाँल बनाइन्छ । पेटभित्रका अंगको अप्रेशन गर्दा पेटभित्र छिराइएका क्यामरा घुमाएर सबै अंगको अवस्था हेरिन्छ । त्यसपछि अप्रेशन गर्ने अंग माथि औजारहरू छिराएर अप्रेशन गरिन्छ ।
ल्याप्रोस्कोपी प्रविधिका फाइदाहरु के—के छन् ?
यो विधिबाट शल्यक्रिया गर्दा एक सेन्टिमिटर र दुई तीन वटा आधा सेन्टिमिटरका प्वाल मात्र पार्नु पर्दछ । जसले गर्दा बिरामीलाई दुखाइ कम हुने, रगत धेरै नजाने हुँदा रगत दिन पर्ने सम्भावना अत्यन्त न्युन हुने, घाउ सानो भएकोले चाडैं निको हुनुका साथै घाउ पाक्ने सम्भावना पनि कम हुन्छ । शल्यक्रिया गरेको २४ घण्टाभित्र बिरामी उठेर हिंडडुल गर्न सक्ने भएकोले अस्पतालबाट चाडैं डिस्चार्ज हुन पाइने तथा छिटो भन्दा छिटो आफ्नो दैनिक कार्यमा फर्कन सकिन्छ । घाउ सानो हुन भएकोले एन्टिवायोटिक र नदुख्ने औषधि पनि कम प्रयोग गर्न सकिन्छ । शल्यक्रिया गरिसकेपछि घाउको दाग निकै कम देखिन्छ ।
अब ‘ईआरसीपी’ प्रविधिको कुरा गरौं, बिना चिरफार कसरी निकालिन्छ पित्त नलीमा भएको ढुंगा ?
मुखबाट इण्डोस्कोप छिराएर एकैदिन १४ जना बिरामीको पित्त नलीको ढुंगा निकालेर हामीले नेपालमै पहिलो नयाँ रेकर्ड कायम गरेका छौं । ईआरसीपी उपचार पद्धतिमार्फत मुखबाट इण्डोस्कोप छिराएर पित्तनलीको ढुंगा सहज रुपमा निकाल्ने गरिन्छ । ढुंगालाई मुखबाटै वा आन्द्रामा लगेर छोडी दिशाको माध्यमबाट बाहिर निकाल्ने गरिन्छ । सामान्यतया पित्तनलीको ढुंगा पेट र पित्तनली दुवै चिरेर निकालिन्छ । ल्याप्रोस्कोपिक विधिबाट पनि पित्तनली चिर्नैपर्ने बाध्यता हुन्छ । तर, विना चिरफार मुखबाट इण्डोस्कोप छिराएर ढुंगा निकाल्दा धेरै सहज हुने गरेको छ । ईआरसीपी विधिमार्फत मुखबाट इण्डोस्कोप छिराई ढुंगालाई तानेर निकालिने हुनाले बिरामीलाई खासै असर पर्दैन । यसबाट घाउ नहुनाले बिरामी दुई दिनमै घर फर्कन सक्छन् । पित्त नलीमा क्यान्सर वा ढुंगा बसेर जण्डिस भएका बिरामीको उपचार र आन्द्राको क्यान्सर तथा प्यानक्रियाजको क्यान्सर पत्ता लगाउन पनि यो विधि अत्यन्तै लाभदायी हुन्छ ।
एकैदिन १४ जना बिरामीको पित्त नलीको ढुंगा निकाल्न कसरी सम्भव भयो ?
हामीसँग दक्ष चिकित्सकको टिम छ । यो पद्धति पूर्वाञ्चलमा अन्यत्र नभएकाले बिरामीको आकर्षण नोबेलमा भयो । ईआरसीपीका लागि धेरै बिरामीहरु पर्खाइमा थिए । त्यहि क्रममा हामीले एकै दिनमा हालसम्मकै सबैभन्दा ठूलो संख्यामा १४ जनाको ईआरसीपी गरेका हौं ।
तपाई प्रदेशन नंं. १ को शल्यचिकित्सक समाजको अध्यक्षमा पनि निर्वाचित हुनुभएको छ । कार्ययोजना के छ ?
प्रदेश नं. १ मा पहिलो पटक शल्यचिकित्सक समाज गठन भएको हो । यसको मुख्य उद्धेश्य आ–आफ्नो शल्यचिकित्सकीय अनुभव साटासाट गर्ने, चिकित्सकहरुको शल्यक्रिया सम्बन्धि क्षमता अभिवृद्धि गर्ने र आपसी भाइचाराको सम्बन्धलाई अझ प्रगाढ बनाउने हो ।
