कास्कीका साविकका पाँचवटा गाविस मिलेर बनेको गाउँपालिका हो-रुपा गाउँपालिका। रुपा गाउँपालिकामा अहिले सात वडा छन् । कास्कीका गाउँपालिकामध्ये रुपाले आफ्ना गतिविधिलाई तीव्रताका साथ अगाडि बढाइरहेको छ । रुपाकोटस्थित अस्पतालबाट करिब आधा घन्टामा नै पोखराको अस्पतालमा बिरामी पु¥याउन सकिन्छ । युवा नेतृत्व र विकासे दृष्टिकोणका कारण कार्यान्वयन गर्न सकिएको पालिकावासीको विश्वास छ । युवा र विकासका दृष्टिकोण भएका रुपा गाउँपालिकाका अध्यक्ष नवराज ओझासँग हेल्थआवाजका लागि सुनिल सापकोटाले गरेको कुराकानी :
गाउँपालिकामा जनताको स्वास्थ्य पहुँचको अवस्था के छ ?
गाउँपालिकामा स्वास्थ्य सेवा लिन सहज बनाएका छौंं । हामी आउँदा २ वटा वडामा स्वास्थ्य पहुँच नै थिएन, त्यहाँ अहिले भौतिक संरचना बनिसकेको छ । छिट्टै स्वास्थ्य इकाइको सेवा त्यही भवनबाट दिनेछौं । खगराज अधिकारी स्वास्थ्यमन्त्री हुँदा साविक पाँचवटा गाविसमा स्वास्थ्य चौकी भवन निर्माणका लागि बजेट विनियोजन भए पनि निर्माणको काम भएको थिएन । अहिले सबै भवन निर्माण सम्पन्न गरी त्यहीबाट सेवा दिन थालेका छौं । २ वटा वडामा स्वास्थ्य एकाई सञ्चालनको तयारी भइरहेको छ ।
गाउँपालिकाभित्र स्वास्थ्य चौकीका लागि आवश्यक जनशक्तिको व्यवस्थापन भएको छ । ल्याब सेवासमेत दिने गरी सबै स्वास्थ्य चौकीमा ल्याब असिस्टेन्ट गाउँपालिकाले नै व्यवस्थापन गरेको छ । रगत, दिशा, पिसाबका २०-२२ प्रकारको जाँच त्यहीँ गर्न सकिन्छ । २ वटा एम्बुलेन्स सञ्चालनमा छन् । हामीले स्वास्थ्य सेवाका लागि राहत माग्नेको अनिवार्य स्वास्थ्य बिमा गराइदिन्छौं । आर्थिक अवस्था र रोगको प्रकार हेरेर गाउँपालिकाले राहतसमेत उपलब्ध गराउँदै आएको छ ।
महिला र बालबालिका लक्षित के-कस्ता गतिविधि भएका छन् ?
महिला लक्षित गरी गरी सचेतना कार्यक्रम सञ्चालन गरिएको छ । प्रथमपटक सुत्केरी हुने महिलालाई गाउँपालिकाले क्याल्सियम चक्की दिँदै आएको छ, नेपाल सरकारले दिँदै आएको आइरन चक्कीमा क्याल्सियम थप हो । अस्पतालमा सुत्केरी भए अस्पतालले १ हजार रुपैयाँ उपलब्ध गराउँदै आएकोमा गाउँपालिकाभित्रको नजिकको सेवा लिइरहेको स्वास्थ्य चौकीले थप १ हजार प्रोत्साहन भत्ता दिने गरेको छ । देउराली र रुपाकोट स्वास्थ्य चौकीमा बर्थिङ सेन्टर छ । महिला स्वास्थ्य शिविर र सचेतना सञ्चालन गरिरहेका छौं । बालबालिकाको हकमा पूर्ण खोप प्राप्त गरिसकेका छन्, गाउँपालिका नै पूर्ण खोपयुक्त गाउँपालिका घोषणासमेत भइसकेको छ । महिला स्वास्थ्य स्वयंमसेविकामार्फत सामूहिक सहजीकरण पनि गराइरहेका छौं ।
गाउँपालिकामा औषधी उपलब्धता सहज छ ?
पहिले जनस्वास्थ्य कार्यालयबाट एकमुष्ठ औषधी पठाउँदा कुनै खेर जाने र कुनै अभाव हुने स्थिति थियो । अहिले गाउँपालिकाले नै टेन्डर गरी मागका आधारमा औषधी खरिद गर्ने गरेकाले गाउँपालिकामा औषधी उपलब्धता सहज भएको छ । जनस्वास्थ्य कार्यालयमा बजेट व्यवस्थापन भएको अवस्थामा औषधी पनि पठाउने गर्छ ।
पालिकामा अबका स्वास्थ्य योजना के के छन् ?
हामीले १५ शैय्याको अस्पताल निर्माणको तयारी स्वरुप डिपीआर तयार गरिसकेका छौं । निर्माण हुन बाँकी भवन अस्पतालको मात्रै हो । तर, अस्थायी भवनमा अस्पतालको सेवा सञ्चालन भइरहेकै छ । अस्पताल निर्माण पूरा गर्ने, एम्बुलेन्स सेवामा गाउँपालिकाभित्र ५० प्रतिशत छुट दिने र गाउँपालिकाको अस्पतालले रिफर गरी गाउँपालिकाबाहिर एम्बुलेन्समा बिरामी पठाउनु परेमा नि:शुल्क गर्ने भन्ने छ । गाउँपालिकावासी अस्पतालसम्म नआऊन् भन्ने नै महत्वपूर्ण कुरा हो, मतलब बिरामी नपरुन् भन्ने नै हो ।
हामीले बजेटमा सचेतना कार्यक्रम गर्ने, व्यायामशाला निर्माण गर्ने, ज्येष्ठ नागरिकलाई दिवा मनोरञ्जनस्थल निर्माण गरिदिने, खेल मैदान निर्माण गरिदिने सुरुवात गरेका छौं । त्यसलाई पूर्णता दिने हाम्रो मुख्य योजना हो । हाम्रो इन्डिकेटर अस्पताल, स्वास्थ्य चौकीमा गएर नापिने अहिलेको अवस्था छ, पालिकावासीलाई अस्पताल र स्वास्थ्य चौकी कतिलाई पठाउन नपर्ने गरी काम भयो भन्नेमा नापिनुपर्छ, त्यो बनाउन सक्यो भने राम्रो हुन्छ । अर्ग्यानिक खानेकुरामा प्रोत्साहन गर्ने हाम्रो अभियान हुन्छ । बिरामी भइसकेपछि सेवा चुस्त, दुरुस्त बनाउने, छिटो छरितो बनाउने एउटा पाटो भयो । त्यो त बिरामी भइसकेपछिको कुरा भयो । हाम्रो चाहना बिरामी नै नहुन भन्ने हो । स्वास्थ्य बिमा प्रभावकारी बनाएर आर्थिक भार घटाउने गाउँपालिकाको लक्ष्य छ ।
तर, बिमा कार्यक्रम सोचेजस्तो प्रभावकारी छैन । अस्पतालमा पनि बिमा कार्ड बोकेर जानेलाई दोस्रो दर्जाको व्यक्तिजस्तो व्यवहार हुने गरेको छ । यसलाई राज्यले प्रभावकारी बनाउन जोड दिनुपर्छ । मैले जिम्मेवार निकायलाई सुझाएको पनि छु । बिमा कार्डलाई पैसाभन्दा पनि बढी महत्वपूर्ण मानिएको खण्डमा बिमा योजना प्रभाकारी हुने ठानेको छु । सहिद, घाइते र द्वन्द्व पीडित परिवारको समेत हामीले स्वास्थ्य बिमा गरिदिएका छौं । बिमाप्रति आकर्षण गर्न र तिनीहरुको स्वास्थ्य खर्च कम गर्न यो काम गरिएको हो । पैसा नहुनेका लागि स्वास्थ्य पहुँच पनि पुग्ने नै भयो ।
