(ताजाकोट) हुम्ला— जिल्लाको विकट ताजाकोट गाउँपालिका वडा नम्बर—३ मा रहेको धर्मोदय माविमा दैनिक २० प्रतिशत छात्रा अनुपस्थित हुन्छन् । अनुपस्थित हुने कारण हो—महिनावारी अर्थात स्थानीय भाषामा छाउ । सुगममा अध्ययन गर्ने विद्यार्थीहरुलाई यो सुन्दा अचम्म लाग्न सक्छ—महिनावारी हुँदा पनि अनुपस्थित । विडम्बना यहाँको विद्यालयको सबैभन्दा ठूलो समस्या नै यही रहेको छ ।
पर्याप्त पानी नभएका कारण विद्यालयका शौचालय फोहोर हुने र सरसफाइमा गर्न नपाइने हुँदा अधिकांश छात्रा महिनावारी हुँदा विद्यालय जादैनन् । विद्यालयको तथ्यांकअनुसार कक्षा ६ देखि कक्षा १० सम्म जम्मा तीन सय ११ जना विद्यार्थी रहेका छन् । जसमा १ सय ९२ छात्रा रहेका छन् । दैनिक सरदर ७० जना विद्यार्थी अनुपस्थित हुने गरेको विद्यालयका शिक्षक राकेश कर्ण बताउँछन् । अनुपस्थितमा पनि ७५ प्रतिशत छात्रा हुन्छन् । ‘अधिकांश छाउ (महिनावारी) भएका छात्रा विद्यालय आउदैनन् । अझ पहिलो महिनावारी छ भने त घरबाटै पठाउँदैनन् ।
विद्यालयले केही समयअघि छात्रा अनुपस्थित हुने कारणबारे एक हप्ता लगाएर अध्ययन गरेको थियो । सो अ्रध्ययनमा सहभागीमध्ये ५० प्रतिशत बढी छात्राले विद्यालयमा सरसफाइका लागि पानी नहुने हुँदा महिनावारीको समयमा अनुपस्थित हुने गरेको बताएको प्रधानाध्यापक गंगा दत्त जोशी बताउँछन् । पानीको समस्या प्रमख भएता पनि यस क्षेत्रका अभिभावकको चेतनास्तर पनि कम भएको हुँदा छाउ भएको बेला विद्यालय पठाउन हिचकिचाउने गरेको उनको भनाइ छ ।
विद्यालय क्षेत्र रहेको मैला गाउँलाई एक वर्षअघि नै खुल्ला दिसामुक्त क्षेत्र घोषणा गरेतापनि अझै ५० प्रतिशत घरहरुमा शौचालय नभएको स्थानीय बुद्धीजिवी कृष्ण भक्त जोशी बताउँछन् । स्थानीय छत्रछाया प्राविका शिक्षक समेत रहेका जोशीकाअनुसार बनेका शौचालय पनि पानीको अभावमा प्रयोग नहुने अवस्थामा छन् ।
ताजाकोट गाउँपालिका मैला स्वास्थ्य चौकीका इन्चार्ज अहेब धनराज ढकाल स्वास्थ्य चौकीमा आउने अधिकांश विरामी पानीजन्य रोगहरु रुघाखोकी, झडापखाला, टाइफाइट साथै पिसाबको संक्रमणका विरामी रहेको बताउँछन् । ‘विशेष गरी रुघाखोकी, झाडापखालाका विरामी बढी आउँछन्,’ उनी भन्छन्, ‘रजस्वला भएका महिलामा पिसाब संक्रमण (युटीआई) पनि अत्याधिक देखिने गरेको छ ।
