काठमाडौं—एक अध्ययनले नेपालमा ३५ प्रतिशत यौनकर्मी महिलाले कण्डमको प्रयोग नै नगरेर यौन सम्पर्क गर्ने गरेको देखाएको छ । नेपाल स्वास्थ्य अनुसन्धान परिषद् (एनएचआरसी)ले पोखरा उपत्यमामा रहेका यौनकर्मी महिलामा गरेको एकीकृत जैविक तथा व्यवहारिक निगरानी (आईबीबीएस) अध्ययनले सो तथ्य देखाएको हो ।
सन् २०२३ मा गरिएको सो अध्ययनमा ६ सय ६४ जना सहभागी रहेका थिए । अध्ययनमा सहभागीमध्ये ६५ प्रतिशत यौनकर्मी महिलाले यौन सम्पर्कको समयमा आफूहरुले कण्डमको प्रयोग गर्ने गरेको जवाफ दिएका छन् । जुनसुकै अवस्थामा पनि कण्डमको प्रयोग गर्नेको संख्या ४६.४ प्रतिशत रहेको छ ।
अध्ययनमा सहभागी २१.७ प्रतिशत महिलाले कुनै नै कुनै बेला गर्भपतन गराएको, ५३.५ प्रतिशतले परिवार नियोजनका लागि कण्डम प्रयोग गरेको, अधिकांश यौनकर्मी महिलाहरुले २० वर्षअघि नै पहिलो पटक यौन सम्पर्कमा गरेको र उनीहरुको औसतमा पहिलो पटक यौन सम्पर्क गर्ने उमेर १६.८९ वर्ष देखिएको छ ।
अध्ययनमा सहभागीहरुमध्ये १.१ प्रतिशतमा एचआईभी र हेपाटाइटिस बी पाइएको थियो । १.६ प्रतिशतमा हेपाटाइटिस सी र १४.८ प्रतिशतमा सिफिलिस संक्रमण रहेको अध्ययनले देखाएको छ ।
यौनकर्मी महिलाहरुमध्ये ४४.३ प्रतिशतको मुख्य ग्राहक दोहोरी तथा डान्स बारका ग्राहकहरु रहेको छन् भने ४४.८ प्रतिशतको प्रत्येक दिन एक जना ग्राहक रहने गरेको देखिएको छ । त्यसैगरी, ७०.३ प्रतिशतको हप्तामा १ देखि ५ जनासम्म ग्राहक रहने गरेको पाइएको छ ।
सहभागीहरुमध्ये १०.४ प्रतिशतले लागु पदार्थ सेवन गर्ने गरेको र तीमध्ये ३ प्रतिशतले लागु पदार्थ प्राप्त गर्नका लागि आफूहरुले यौन सम्पर्क गर्ने गरेको बताएका छन् ।
यौनकर्मी महिलाहरुमध्ये ५४.९ प्रतिशतले कहिल्यै पनि आफूले एचआईभी परीक्षण नगराएका बताएका छन् । त्यसैगरी, २१ प्रतिशत यौनकर्मी महिलाहरुले भावनात्मक हिंसा व्यहोर्नु परेको पनि अध्ययनका क्रममा पाइएको छ ।
यौनकर्मी महिलाहरुको औसत उमेर ३० वर्ष रहेको अध्ययनले देखाएको छ । जसमध्ये ३५.७ प्रतिशतले माध्यमिक तहको अध्ययन गरेको, ७७.७ प्रतिशत कुनै न कुनै बेला विवाहित भएको देखिएको छ ।
यौनकर्मी महिलाहरुको औसत यौन व्यवसायमा संलग्न हुने समय २ वर्ष ७ महिना रहेको र पहिलो पटक यौन व्यवसायमा संलग्न हुँदाको ग्राहक भेटिएको स्थान प्रायः दोहोरी साँझ, डान्स बार रहेको देखिएको छ ।
५५.९ प्रतिशत यौनकर्मी महिलाहरुले आफ्नो स्वास्थ्य परीक्षणका लागि निजी स्वास्थ्य संस्थामा जाने गरेको बताएका छन् । सो अध्ययनमा संलग्न एक २८ वर्षीया महिलाले आफ्नो श्रीमानले आफू र बच्चाको हेरचाह नगर्ने भएको हुँदा आफू बाँच्न र बच्चालाई पढाउनका लागि यो पेशा रोज्न बाध्य भएको बताएकी छिन् । त्यसैगरी, अर्की ३९ वर्षीया महिलाले यसबाट हुने आम्दानीबाट आफू सन्तुष्ट नभएको तर बच्चालाई स्कुल पठाउन र दैनिक गुजाराका लागि यो पेशामा आउनु परेको जवाफ दिएकी छन् ।
त्यसैगरी, ३३ वर्षीया अर्की महिलाले हातमुख जोर्नका लागि यो पेशामा संलग्न भएको र यसलाई व्यवसायमा रुपमा लिनुपर्ने बताएकी छन् । उनले यो पेशालाई आफूसँग भएको हतियारलाई प्रयोग गरेको रुपमा अथ्र्याएकी छन् ।
२० वर्षीया अर्की एक युवतीले भन्छिन्, ‘म यस्तो खालको शारीरिक सम्बन्ध कसैसँग राख्दा पनि आनन्द महसुस गर्दिनँ । त्यो मेरो जीवनसाथी नै किन नहोस् । जब म ग्राहकसँग हुन्छु, मलाई लाग्छ मैले अपराध गरिरहेकी छु । मलाई असाध्यै ग्लानी हुन्छ जब म मेरो पार्टनरसँग ओछ्यानमा हुन्छु ।’
प्रत्येक दुई वर्षमा हुँदैं आएको आईबीबीएस सर्वे सन् २०१६ पछि कोभिड—१९ का कारण रोकिएको थियो । यसअघि राष्ट्रिय एचआईभी तथा यौन रोग नियन्त्रण केन्द्रले गर्दै आएको यो अध्ययन कोभिड—१९ पछि एनएचआरसी सहकार्यमा सन् २०२३ मा पुनः गरिएको हो ।
यो अध्ययन यौन रोगहरुको मुख्य जोखिम समूहमा रहेकामाथि गरिएको एनएचआरसीका अनुसन्धान प्रमुख डा. मेघनाथ धिमाल बताउँछन् । ‘यो अध्ययनले जोखिम क्षेत्रमा कसरी काम भइरहेको छ र त्यसलाई कम गर्नका लागि नीति क्षेत्रबाट कस्ता पहलकदमी आवश्यक छ भन्ने कुरा ठम्याउन सहज हुन्छ,’ उनी भन्छन्, ‘नेपाल सरकारको सन् २०३० सम्मको सहस्राब्दी लक्ष्य पूरा गर्नका लागि यो अध्ययनले सरकारलाई सहयोग गर्छ ।’
