मिर्गौला शरीरमा धेरै काम गर्ने मध्येको एउटा अंग हो । यसले रगतमा भएको विकारहरुलाई छानेर पिसाबको माध्यमबाट बाहिर निकालिदिन्छ । जसले विषाक्त चिजबाट शरीरमा हुने हानीबाट बचाउँछ । यसले शरीर स्वस्थ बनाउन मद्दत गर्छ ।
मिर्गौला रोग भनेको मिर्गौला फेल भएर डायलाइसिस गर्नुपर्ने अवस्था या प्रत्यारोपण गर्नुपर्ने अवस्था मात्र हो भन्ने बुझाइ छ । तर, त्यो मात्र होइन ।
मिर्गौला रोग गराउने कारणहरु उच्च रक्तचाप र मधुमेह हुन् । मिर्गौलामा नै हुने अन्य रोगहरु पनि छन् । जसमा मिर्गौलाको संक्रमणहरु, अन्य रोग जस्तै हेपाटाइटिस, एचआईभी आदि हुन् । मुख्य गरेर बाहिर हुने मधुमेह र रक्तचाप हो भने अन्य आन्तरिक रोगहरु हुन् ।
विश्वमै हेर्दा यसमा मधुमेह पहिलो, दोस्रोमा उच्च रक्तचाप र तेस्रोमा विभिन्न खालका संक्रामक रोगहरु देखिन्छ ।
कुन अवस्थामा मिर्गौला डायलाइसिस या प्रत्यारोपण गर्नुपर्ने हुन्छ ?
मिर्गौला डायलाइसिस या प्रत्यारोपण गर्नुपर्ने भनेको अन्तिम अवस्था हो । यस बेला कुनै पनि औषधिले काम गर्न नसक्ने अवस्था पुगिसकेको हुन्छ । मिर्गौलाले विकार छान्ने प्रक्रियाले काम गर्ने नसक्ने अवस्थामा पुगिसकेको हुन्छ ।
त्यो बेला भनेको मिर्गौलाको काम गर्न सक्ने क्षमता ५ प्रतिशत पनि रहेको हुँदैन् । त्यस्तो बेला कृत्रिम मिर्गौलाबाट केही समयका लागि रगतमा भएको विकार छान्ने प्रक्रिया डायलाइसिस हो । यो लामो समयसम्म गरिराख्दा धेरै खालका शारीरिक समस्याहरु आउँछन् ।
यो एक निश्चित समयका लागि साधन मात्र हो साध्य होइन । साध्य भनेको प्रत्यारोपण नै हो । अर्को व्यक्तिको मिर्गौला शल्यक्रियामार्फत राख्ने प्रक्रिया प्रत्यारोपण हो । प्रत्यारोपणपछि सो बिरामी अन्य सामान्य मानिस जस्तो सक्रिय जीवन बिताउन सक्छ ।
के एक्कासी मिर्गौलाले काम नगर्ने हुन्छ ?
मिर्गौलाले एक्कासी काम नगर्ने भन्ने कहिले पनि हुँदैन् । मिर्गौला भित्र हुने कोषहरु यति धेरै हुन्छ कि लाखौ लाख हुन्छ । यसमा केही लाखले वा १०/२० प्रतिशतले मात्र काम नगर्दा पनि मानिसलाई थाहा नै हुँदैन् ।
त्यही भएर बिरामी उपचारका लागि अन्तिम अवस्थामा मात्र आइपुग्छ । तर, यसलाइ बचाउन सजिलो पनि छ । प्रत्येक वर्ष पिसाब जाँच गर्ने हो भने बचाउन सकिन्छ । पिसाबको रुटिन जाँच गरेर हेर्दा पिसाबमा रगतको मात्र छ छैन पक्का हुन्छ । त्यसमा एल्बोमिन (प्रोटीन) छ छैन र सुगर छ छैन यी तीन कुरा हेरेर त्यहीअनुसार सावधान भयौ भने मिर्गौला बचाउन सकिन्छ ।
मिर्गौलामा यदि यी तीन चिज देखियो भने थप जाँच गरेर उपचारमा जानुपर्छ । होइन भने मिर्गौला स्वस्थ्य छ भनेर ढुक्क हुन सकिन्छ । यदि यी तीन चिजमध्ये कुनै एक देखिएपनि थप जाचको प्रक्रियामा जानुपर्ने हुन्छ । प्रारम्भिक अवस्थामा नै यी कुरा थाहा पाउन सकियो भने मिर्गौला बचाउन सकिन्छ ।
मिर्गौला अल्पकालीन रुपमा फेल भएको र दीर्घकालीन रुपमा फेल हुने हुन्छ । कुनै संक्रामक रोगका कारण मिर्गौलामा परेको असरले केही समय काम नगर्ने पनि हुन्छ । त्यो संक्रमण ठिक भएसँगै पुनः काम गर्ने अवस्थामा अपवादबाहेक मिर्गौला फर्कन्छ ।
अर्को उच्च रक्तचाप या मधुमेहले मिर्गौलालाई छोएको छ भने त्यो विस्तारै समस्या बढ्दै जान्छ । यो स्टेज १ देखि ५ सम्म हुन्छ । यदि सुरुका स्टेज १, २ र ३ भित्र थाहा पाएर उपचार सुरु भएमा त्यसले मिर्गौलाको आयु लम्ब्याउन सकिन्छ । उदाहरणका लागि ५० वर्षको उमेरमा पहिलो स्टेज छ र थाहा भएन भने ५ वर्षमा नै मिर्गौलाको स्टेज धेरै माथि जान्छ तर थाहा भयो र औषधिलगायत व्यवहार परिवर्तन गर्ने हो भने त्यो ५ वर्षमा जुन स्टेजमा पुग्ने हो त्यहाँ पुग्न १५ वर्ष लाग्छ ।
मिर्गौला स्वस्थ राख्नका लागि
मिर्गौला बचाउनका लागि यसले काम गर्ने प्रणालीलाई जोगाइ राख्नु पर्छ । गर्मीको बेला धेरै पसिना जाने हुँदा डिहाइड्रेसन (शरीरमा पानीको कमी) हुन दिनु हुँदैन् । कम्तिमा शरीरकोृ वजनअनुसार साधरणतयाः दैनिक १ दशमलव ५ लिटरदेखि २ लिटर पिसाब जानेगरी पानी पिउनुपर्छ । त्यसले मिर्गौला चनाखो रहन्छ र नचाहिने विकार पिसाबको रुपबाट बाहिर फ्याल्न सहयोग पुग्छ ।
दोस्रो, उच्च रक्तचाप छ भने त्यसलाई पहिचान गरी समयमा नै रोकथाम गर्नुपर्छ । शारीरिक दिनचर्याहरु परिवर्तन गर्नुपर्छ । धेरै नुन नखाने, धेरै चिल्लो नखाने, एक पटक प्रयोग गरेको तेललाई पुनः प्रयोग गरेर नखाने, स्वस्थ चिज खाने, नियमित व्यायाम गर्ने, उचाइ अनुसारको तौल व्यवस्थापन गर्ने र मधुमेह हुन नदिने गर्नुपर्छ ।
