स्थायी पदपूर्तिमा कोशी सरकार उदासीन, निमित्तका भरमा तीन दर्जन स्वास्थ्य संस्था

विराटनगर—कोशी प्रदेशको स्वास्थ्य मन्त्रालय मातहतका ४६ वटा कार्यालयहरुमध्ये आधाभन्दा बढी स्वास्थ्य कार्यालयहरु निमित्तको भरमा चलिरहेको पाइएको छ । दरबन्दीअनुसारको पदपूर्ति गर्न प्रदेश सरकारले उदासीनता देखाएका कारण स्वास्थ्य जस्तो संवेदनशील क्षेत्र चरम जनशक्ति अभाव झेलिरहेका छ ।

तीन दर्जन स्वास्थ्य संस्था भने निमित्तको भरमा संचालनमा छन् । स्वास्थ्य मन्त्रालयअन्तर्गत ९ सय ४७ दरबन्दी रहेको छ । तीमध्ये ४ सय ८६ दरबन्दी पद रिक्त रहेको छ । ४ सय ६१ जनाको पदपूर्ति भएको स्वास्थ्य मन्त्रालयको अभिलेखमा देखिन्छ ।

११ तहको दरबन्दी १३ जना भएपनि २ जनाको मात्र पदपूर्ति भएको छ । ११ औं तहको ११ जनाको दरबन्दी रिक्त छ । ११ औं तहको कार्यालय स्वास्थ्य मन्त्रालय मातहतको आधा दर्जन छ । दुई वटा कार्यालयबाहेक स्वास्थ्य तालिम केन्द्र, प्रदेश स्वास्थ्य निर्देशनालय धनकुटा, मेची अस्पताल निमित्तको भरमा चलेको छ । स्वास्थ्य तालिम केन्द्रको निमित्त निर्देशक रोहितकुमार पाण्डे, स्वास्थ्य निर्देशनालयका निमित्त प्रमुख ज्ञानबहादुर बस्नेत छन् । उनीहरु १० औं तहका कर्मचारी हुन् । दरबन्दीअनुसार ११ औं तहको कर्मचारी पदपूर्ति हुन नसक्दा उनीहरुले वर्षौदेखि निमित्त भएर काम कारवाही सम्हाल्दैं आएका छन् ।

यस्तै, मेची अस्पतालमा ४ जनाको ११ औं तहको दरबन्दी भएपनि अहिलेसम्म एक जनाको पनि पदपूर्ति हुन सकेको छैन । मेची प्रादेशिक अस्पताल कोशी प्रदेश सरकार मातहतको सबैभन्दा ठूलो सरकारी हस्पिटल हो । ठूलो अस्पतालमा जनशक्तिको अभावकै कारण गुणस्तरीय सेवा पाउनबाट पूर्वका हजारौं सर्वसाधारण जनता बञ्चित भएका छन् ।

२ सय शैय्य्याको मेची अस्पतालमा दरबन्दीअनुसारका चिकित्सक तथा अन्य कर्मचारीको व्यवस्थापन प्रदेश सरकारले गर्न नसक्दा लाखौं जनता त्यसको प्रत्यक्ष मारमा परेका छन् । उक्त अस्पतालमा मुटु रोगका बिरामी, मिर्गौला रोगका बिरामी तथा मानसिक रोगका बिरामीहरूको उपचार सम्भव छैन । दरबन्दी भएपनि चिकित्सकको व्यवस्थापन हुन नसकेको अस्पतालका मेडिकल सुपरिन्टेन्डेन्ट डा. रामबाबु खड्काले जानकारी दिए । ‘भौतिक संरचनासहित जनशक्ति भएनन् भने गुणस्तरीय सेवा कहाँ दिन सकिन्छ र ?,’ उनले प्रश्न गरे, ‘तर, प्रदेश सरकारले जनशक्ति व्यवस्थापनका लागि चासो देखाएको छ । सायद केही समयमा व्यवस्थापन होला ।’

अन्य विशेषज्ञ सेवाहरूका लागि पनि छात्रवृत्तिमा आउने चिकित्सकलाई करार नियुक्ति गरेर अस्पताल सञ्चालन गर्नुपर्ने अवस्था रहेको मेसु खड्काले बताए । विशेषज्ञ चिकित्सहरूको अभाव एकातिर छ भने अर्कोतिर स्टाफ नर्स, हेल्थ असिस्टेन्टजस्ता कर्मचारी नपाएर मेची अस्पतालले हैरानी खेपिरहेको छ ।

मेडिकल सुपरिन्टेन्डेन्ट डा. खड्काका अनुसार प्रदेश सरकारलाई बारम्बार जनशक्ति अभावका विषय जानकारी गराइएको छ । ‘प्रदेशभर नै कति जनशक्ति अभाव छ भनेर तथ्यांक संकलन गर्ने काम भइरहेको छ । छिट्टै व्यवस्थापन होला भनेर आशा गरेका छौँ,’ उनले भने । मेची प्रादेशिक अस्पतालमा स्वास्थ्य विमा कार्यक्रम सञ्चालन भएपछि सेवाग्राहीको चाप अझ बढ्दैं गएको छ । अस्पतालमा दैनिक औसतमा ८ सय जनाले बहिरंग सेवा लिने गरेका छन् ।

त्यसैगरी, स्वास्थ्य मन्त्रालय मातहतका ९ औं र १० औं तहको दरबन्दी ७६ जनाको रहेको छ । ९ औं र १० औं तहमा विशेषज्ञ चिकित्सक पर्दछन् । तर, अहिले १४ जना मात्रै रहेका छन् । अझै ६२ जना रिक्त रहेको छ । पदपूर्ति भएका पनि संघअन्तर्गतका विशेषज्ञ चिकित्सक हुन् । ८ औं तहको ५८ जनाको दरबन्दीमा ४१ जना कार्यरत रहेका छन् । ८ औं तहमा अझै १७ जनाको दरबन्दीमा पदपूर्ति हुन बाँकी छ ।

प्रदेशका पहाडी ८ वटा जिल्ला अस्पतालहरुमा ९ औं र १० औं तहका कार्यालय प्रमुखको दरबन्दी हो । तर, सोलुखुम्बु, ताप्लेजुङ, तेह्रथुम, धनकुटा, भोजपुर, खोटाङ र ओखलढुमा ८ औं तहको मेडिकल अधिकृतले निमित्तका रुपमा अस्पताल चलाइरहेका छन् । प्रदेशका १४ वटा अस्पतालहरु, १४ वटा स्वास्थ्य कार्यालयहरु, १४ वटा आयुर्वेद औषधालय/स्वास्थ्य केन्द्रमध्ये अधिकांश स्वास्थ्य कार्यालयहरु निमित्तको भरमा छन् ।

स्वास्थ्य निर्देशानलय धनकुटाका निमित्त प्रमुख ज्ञानबहादुर बस्नेतले दरबन्दीअनुसार जनशक्ति नहुँदा सेवा प्रवाहमा समस्या भएको बताए । ‘निर्देशनालयमा अहिले ३२ जनाको दरबन्दी हो । अहिले १६ जना कर्मचारी रहेका छन् । अझै १६ जना पदपूर्ति हुन बाँकी छ,’ लोकसेवा नखुल्दा पनि कर्मचारी पदपूर्तिमा समस्या भएको उल्लेख गर्दै उनले थपे, ‘कोशी बाहेकको ६ प्रदेशमा लोकसेवा आयोगले धमाधम लोकसेवा खुलाएर रिक्त रहेको दरबन्दीमा पदपूर्ति गर्दै आएको छ । यहाँ अहिलेसम्म हुन सकेको छैन ।’ बस्नेतले त्यसैले पनि स्वास्थ्य कार्यालयहरुमा सेवा प्रवाहमा समस्या भएको बताए ।

जनशक्ति अभावले दोहोरो जिम्मेवारी

स्वास्थ्य मन्त्रालय मातहतको कार्यालयमा दरबन्दीअनुसारको पदपूर्ति हुन नसकेपछि १० औं तहका कर्मचारीलाई दोहोरो जिम्मेवारी दिइएको छ । स्वास्थ्य मन्त्रालयले डा. सुरेश मेहता र सागर प्रसाईलाई दोहोरो जिम्मेवारी दिएको हो ।

मेहता स्वास्थ्य कार्यालय मोरङका प्रमुख हुन् भने प्रसाई स्वास्थ्य कार्यालय सुनसरीको प्रमुख हुन् । उनीहरुलाई मन्त्रालयले थप जिम्मेवारी दिएको छ । मेहतालाई मन्त्रालयको नीति, योजना तथा जनस्वास्थ्य महाशाखा हेर्ने जिम्मेवारी दिइएको छ भने प्रसाईलाई अस्पताल विकास तथा चिकित्सा सेवा महाशाखा हेर्ने जिम्मेवारी दिइएको छ ।

केही समयअघि अस्पताल विकास डा. मेहतालाई जिम्मेवारी दिइएको थियो । दुई हप्ता अघिमात्रै उनीहरुको जिम्मेवारी मन्त्रालयले हेरफेर गरेको हो ।