मे ३ अर्थात आज विश्व श्रवण दिवस । विश्वभरका पाँच जनामध्ये एक जनामा बहिरोपन सम्बन्धी कुनै न कुनै रोगबाट प्रभावित भएको अनुमान छ । यो समस्या वर्षेनी बढ्दैं गएको छ ।
समयमै उपचार गर्न सके बहिरोपन सम्बन्धी समस्या भएका करिब ६० प्रतिशत मानिसलाई बचाउन सकिन्छ । नेपालमा पनि बहिरोपन सम्बन्धी समस्या भएका बिरामीहरुले समयमै उपचार सेवा पाउन सकेका छैनन् ।
हेल्थपोष्ट र जिल्ला अस्पतालहरुमा कान रोगको उपचार सेवा अझै पुग्न सकेको छैन । सहरी क्षेत्रमा पनि कानको राम्रो उपचार हुने छुट्टै अस्पताल निकै कम छन् । सहज रुपमा उपचार नपाउँदा बहिरोपनको समस्या भएका लाखौं नेपालीहरु निरश र कष्टकर जीवन बिताउन विवश छन् ।
कान सम्बन्धी समस्याका कारण बहिरोपनको पीडा खेप्न बाध्य नेपालीहरुको उपचारमा तीन दशकदेखि एकजना बेलायती डा. निल बेयर निरन्तर लागि परेका छन् ।
डा. निल ब्रिटिस भ्वाइस एशोसिएसनका संस्थापक सह–अध्यक्ष हुन् । उनले कान रोग सम्बन्धी विभिन्न किताब लेखेका छन् । उनका किताब विश्वभरका कान रोग विशेषज्ञहरुले रिफरेन्स बुकको रुपमा प्रयोग गर्दै आएका छन् ।
तिनै बेलायतका चर्चित कान रोग विशेषज्ञ डा. निलले आफै स्रोत साधन जुटाएर सन् १९८८ देखि हरेक वर्षमा २ देखि ३ पटकसम्म नेपालमा आएर कान स्वास्थ्य शिविर संचालन गरिरहेका छन् ।
डा. निल आफै इएनटी सर्जनसहित ८ देखि १० जना सम्मको टिम लिएर नेपाल आउँछन् । उनको अनुरोधमा कानको शल्यक्रिया शिविरमा आउने सबै इएनटी सर्जनहरु आफ्नै खर्चमा नेपाल आउने गरेका छन् ।
डा. निलले विराटनगर, धरान, पोखरा, बनेपामा कानको शल्यक्रिया शिविर संचालन गरिसकेका छन् । देशका अन्य क्षेत्रको तुलनामा पश्चिममा कानको उपचार सेवाको अवस्था नाजुक देखेपछि यी मनकारी चिकित्सकले नेपालगन्जलाई केन्द्र बनाएर शल्यक्रिया शिविर संचालन गर्दै आएका छन् ।
डा. निल र उनका इएनटी सर्जन साथीहरुको टिमले नेपालगन्जलगायत देशका विभिन्न स्थानमा ६६ वटा कान स्वास्थ्य शिविर संचालन गरेर करिब ८ हजार ६ सय १० जना बिरामीको कानको अप्रेशन गरिसकेका छन् । पछिल्लो पटक वि.सं. ०७९ कार्तिकमा नेपालगन्जमै डा. निलको नेतृत्वमा कानको शिविर संचालन भएको थियो । शिविरमा १ सय १० जनाको शल्यक्रिया भएको थियो ।
कानको शल्यक्रिया शिविर संचालन गर्दा डा. निलले नेपालका इएनटी सर्जनहरुलाई पनि सहभागी गराउदैं आएका छन् । डा. निलसँग काम गर्न पाउँदा नेपाली इएनटी सर्जनहरु पनि धेरै कुराहरु सिक्ने अवसर पाएका छन् ।
शिविरबाट मात्रै नेपालमा कान रोगको सहज र गुणस्तरीय उपचार सम्भव नदेखेपछि डा. निलले बेलायतमा रहेको आफ्नो घर बेचेर करिब ६ करोडको लागतमा नेपालगन्जको फुलटेग्रामा ‘ब्रिनोज कान स्वास्थ्य स्याहार केन्द्र’ संचालन गरेका छन् ।
ब्रिटेन नेपाल अटोलोजी सर्भिस नामको संस्थामार्फत सन् २०१६ देखि संचालन भएको केन्द्रले दैनिक १ सय ५० बिरामीहरुलाई उपचार सेवा प्रदान गर्दै आएको छ । केन्द्रमा पश्चिम नेपालका २०/२२ जिल्लाका अतिरिक्त छिमेकी मुलुक भारतको सीमावर्ती क्षेत्रका मानिसहरु पनि उपचारका लागि आउँछन् ।
केन्द्रले कान रोगको उपचारका लागि स्वास्थ्यकर्मीहरुलाई तालिम दिनेदेखि बाँके, बर्दिया र सुर्खेतमा पनि कान स्वास्थ्यका शिविर राखेर उपचार गर्दै आएको छ ।
नेपालीको कान रोगको उपचारमा समर्पित डा. निलको उमेर ७८ वर्ष पुगिसकेको छ । तर, उनको सेवाभाव अझै पनि कुनै युवाभन्दा कम छैन । मेडिकल काउन्सिलको नियमअनुसार ७० वर्षभन्दा बढी उमेरका चिकित्सकले शल्यक्रिया गर्न मिल्दैन् । तैपनि, डा. निल आफै शल्यक्रिया थियटरमै बसेर अन्य चिकित्सकहरुलाई सल्लाह, सुझाव र हौसला दिदैं कान रोगका बिरामीहरुको अप्रेशनमा सहयोग गर्दै आएका छन् ।
केन्द्रमा एकजना चिकित्सकसहित २५ जना स्वास्थ्यकर्मीहरुको टिमले कान रोगका बिरामीहरुलाई प्राथमिकदेखि जटिल शल्यक्रियासम्मको उपचार सेवा प्रदान गर्दै आएका छन् । पछिल्लो समय केन्द्रले उपचार शुल्क बापत प्रति बिरामी १ सय लिन्छ । अस्पताल संचालनका लागि बिरामीबाट लिइएको शुल्कबाट नपुग रकमको ब्यवस्था लामो समयसम्म डा. निल आफैले गरेका थिए । समस्या धेरै भएपनि कान रोगको उपचार नेपाल सरकारको प्राथमिकतामा अझै पर्न सकेको छैन ।
नेपालमा करिब १६ प्रतिशत मानिसमा कान रोग सम्बन्धी समस्या भएपनि हेल्थपोष्ट र जिल्ला अस्पताल तहमा अझै कान रोगको उपचार सेवा पुग्न सकेको छैन । डा. निलको चाहना कान उपचार सेवा हेल्थपोष्ट तहमै पुगोस् भन्ने छ । त्यसका लागि डा. निलकै पहलमा बाँके, बर्दिया, सुर्खेतलगायत पश्चिम नेपालका हेल्थपोष्ट तहमा कार्यरत स्वास्थ्यकर्मीहरुलाई तालिम दिएर ग्रामीण क्षेत्रमा बस्ने गरिब तथा विपन्न नागरिकहरुलाई सहज रुपमा कान उपचार सेवा पु¥याउने प्रयास भइरहेको छ ।
कुनै पनि आवाज सुन्न वा पहिचान गर्न असमर्थ हुने समस्यालाई बहिरोपन भनिन्छ । बहिरोपन भएका मानिसहरुको जीबन पनि कष्टकर र निरश हुन्छ । बहिरोेपन समस्या जन्मजात वा पछि कानको संक्रमण भएर विभिन्न चोटपटक कारण हुन्छ । बढ्दो ध्वनि प्रदुषण, एयरफोनको अत्याधिक प्रयोग, जनचेतनाको कमी र सहज उपचार सेवा नहुदा नेपालमा बहिरोपन सम्बन्धी समस्या बढ्दैं डा. निल बताउँछन् ।
