जुम्ला—कनकासुन्दरी गाउँपालिका–५ लुड्कुकी १३ वर्षीया ममता बुढाको आर्थिक अभावका कारण कोहलपुरको शिक्षण अस्पतालमा मृत्यु भएको छ । बायाँपट्टीको फोक्सो सुकेको, टाउकोमा पानी जमेर इन्फेक्सन भएको र दायाँ पट्टीको शरीर चल्न छोडेकोलगायतका स्वास्थ्य समस्यासँग लडिरहेकी उनको विगत पाँच दिनदेखि कोहलपुर मेडिकल कलेजको आईसीयुमा उपचाररत थिइन् ।
बेहोस अवस्थामा रहेकी उनको बुधबार उपचारका क्रममा मृत्यु भएको हो । आर्थिक अवस्था कमजोर भएका कारण थप उपचार हुन नसक्दा उनको मृत्यु भएको आफन्तले जनाएका छन् । उनका बुबा र आफन्तले सहयोगको लागि अपिल गरेका थिए । तर, उनको उपचारका लागि सहयोग जुट्न सकेन ।
दुर्गम जिल्ला जुम्लाको विकट सिंजाबाट उपचारका लागि निजी अस्पतालमा पुग्दा ममताका आफन्तले अस्पतालले तोकेको खर्च व्यहोर्न सकेनन् । ममताका मामा सन्तोष बोहोराका अनुसार डाक्टरहरूको सल्लाहअनुसार भेन्टिलेटरमा राखेर उपचार गर्न सल्लाह दिएका थिए । ‘भेन्टिलेटरमा प्रतिदिन १४ हजार बढी खर्च लाग्ने रहेछ,’ उनले भने, ‘त्यही खर्चको जोहो नहुँदा उनको ज्यान गयो ।’
गाउँले साथीभाइको सहयोगमा आईसीयुमा राखेर उपचार भएपनि होस् नखुलेपछि भेन्टिलेटरमा लिनुपर्ने थियो । भेन्टिलेटरमा राखेर उपचार गर्न नसक्दा ममताले मृत्युुवरण गर्नुपरेको बोहोराले बताए । ‘आर्थिक अभावले भेन्टिलेटरमा लिन नसक्दा भान्जी गुमाउनुप¥यो,’ उनले भने, ‘हेर्दाहेर्दै कलकलाउदो, लाउँलाउँ, खाउँखाउँ भन्ने उमेरमा मर्नुपर्ने स्थिति आयो ।’
छोरीले उपचार अभावमा ज्यान गुमाएपछि उनका बुवा सम्हालिन सकेका छैनन् । भारतमा गएर परिवार चलाउँदै आएका उनले उपचारमा मनग्य खर्च गर्न नक्दा छोरी गुमाएका हुन् ।
शासन व्यवस्था संचालन गरिरहेकाहरु स्वास्थ्य, शिक्षालाई सुलभ र प्रभावकारी बनाउने भाषण दिन्छन् । तर, उनीहरुका भाषण र दुर्गममा स्वास्थ्य सेवा पु¥याउनेदेखि जटिल प्रकृतिका रोगहरुको निःशुल्क उपचार गरिदिनेसम्मका बाचा चुनावी घोषणापत्रमै सिमित हुने गरेका छन् ।
उसो त देशको मुल कानुन संविधानको मौलिक हकमै स्वास्थ्य निःशुल्क भनिएको छ ।
संविधानको धारा, ३५ को स्वास्थ्यसम्बन्धी हकका चार वटा उपधाराहरुमा भनिएको छ, ‘प्रत्येक नागरिकलाई राज्यबाट आधारभूत स्वास्थ्य सेवा निःशुल्क प्राप्त गर्ने हक हुनेछ र कसैलाई पनि आकस्मिक स्वास्थ्य सेवाबाट बञ्चित गरिने छैन । प्रत्येक व्यक्तिलाई आफ्नो स्वास्थ्य उपचारको सम्बन्धमा जानकारी पाउने हक हुनेछ । प्रत्येक नागरिकलाई स्वास्थ्य सेवामा समान पहुँचको हक हुनेछ । प्रत्येक नागरिकलाई स्वच्छ खानेपानी तथा सरसफाइमा पहुँचको हक हुनेछ ।’ तर, ममताको स्वास्थ्य सेवामा पहुँच पुग्न सकेन र आईसीयुमा उपचार गराइरहेकी उनले होस् नखुलेरै ज्यान गुमाइन् ।
