एक अनुमान अनुसार १०० करोडभन्दा बढी मानिस अर्थात् प्रत्येक ७ जनामा एक जना माइग्रेन रोगबाट पीडित छन् । पुरुषको तुलनामा महिलामा माइग्रेन हुने सम्भावना तीन गुणा बढी हुन्छ । माइग्रेनबाट पीडित हरेक १० जनामध्ये ८ जना महिला छन् । महिलामा एस्ट्रोजेन हर्मोनमा हुने परिवर्तनका कारण उनीहरुलाई माइग्रेन दुख्ने सम्भावना बढी हुन्छ ।
चिन्ताको कुरा यो छ कि यसबाट पीडित हुँदा १० मध्ये ९ जनाको दैनिकी नराम्ररी प्रभावित भएको छ । उनीहरुले पटक्कै काम गर्न सक्दैनन् । धेरैलाई कब्जियत हुने, घाँटी दुख्ने, बारम्बार मुड परिवर्तन हुने, बारम्बार पिसाब लाग्ने, आँखा कालो हुने, माइग्रेन दुख्ने, बोल्न गाह्रो हुने, हातखुट्टामा सुई ले खोपको जस्ता लक्षण देखिन्छन् । यी लक्षणहरू पहिचान गरेर, दुखाइबाट बच्न उपायहरू लिन सकिन्छ।
के माइग्रेन एक न्यूरोलोजिकल समस्या हो?
यो मस्तिष्क वा स्नायुलाई असर गर्ने रोग हो। टाउको दुख्ने, वान्ता हुने, नाकमा पानी आउने, उज्यालो र आवाजले दिक्क बनाउने जस्ता समस्या देखिन थाल्छ । माइग्रेन प्रायः पुरानो हुन्छ, अर्थात्, एकपटक पीडित भएपछि यसको समस्या वर्षौंसम्म रहन सक्छ।
माइग्रेन हुनुको कारण के हो ?
माइग्रेनका कारणहरू फरक-फरक व्यक्तिहरूमा फरक-फरक हुन सक्छन्। यसको बावजुद, त्यहाँ धेरै सामान्य कारणहरू छन्, तिनीहरूलाई ट्रिगर भनिन्छ। उज्यालो प्रकाश, मौसममा परिवर्तन, दिनचर्यामा परिवर्तन, खानाको समयमा परिवर्तन, निर्जलीकरण, कडा गन्ध र हर्मोनल परिवर्तनले पनि माइग्रेन सुरु हुन्छ।
कति प्रकारका छन्?
पहिलो: आभा संग माइग्रेन। यसले अनुहारमा दागहरू देखिन्छ। यो दुखाइ २० मिनेट देखि एक घण्टासम्म रहन्छ।
दोस्रो: आभा बिना माइग्रेन। यसमा चार चरणहरू छन्। यसले टाउकोको एक छेउमा बढी दुख्ने गर्छ। नाकबाट पानी बग्ने, वान्ता हुने र घाँटीमा अप्ठेरो हुने जस्ता समस्या हुन्छन् । यसको दुखाइ धेरै दिनसम्म रहन्छ।
माइग्रेन बाहेक ३ प्रकारका टाउको दुखाइ पनि हुन्छ ।
तनाव: यस अवस्थामा पीडा बिस्तारै बढ्दै जान्छ। टाउकोको अगाडि वा पछाडि दुखाइ महसुस हुन्छ। यो ३० मिनेट देखि ७ दिनसम्म रहन सक्छ।
साइनस: माथि, आँखा वरिपरि दुखाइ। यो दुखाइले ज्वरो पनि ल्याउँछ। नाक बन्द हुन्छ । अनुहारमा दबाब महसुस हुन्छ।
क्लस्टर: टाउको एकदमै दुख्छ। दुखाइ बीच-बीचमा छ। पीडितले बेचैन महसुस गर्छ। लत एउटा ठूलो कारण हो।
माइग्रेनबाट तत्काल राहतका लागि:
- आँखा बन्द गर्नुहोस् र चिसो पानीले नुहाउनुहोस्।
- १० मिनेटको लागि चिसो पानी ले स्पोंजिंग गर्नुहोस् । प्रत्येक ३० मिनेटमा दोहोर्याउनुहोस्।
- बोल्नुहोस्, दबाइएका भावनाहरू बाहिर निकाल्नुहोस्।
- माइग्रेनलाई ट्रिगर गर्ने चीजहरूबाट आफूलाई हटाउनुहोस्, जस्तै उज्यालो प्रकाश, आवाज, आदि।
दीर्घकालीन राहतको लागि:
लयबद्ध श्वास
- ५सम्म गन्दै श्वास लिनुहोस्। ५ सम्म गणना गर्दा श्वास छोड्नुहोस्। श्वास छोड्दा शरीरले आराम पाउने कुरामा ध्यान दिनुहोस्। दुखाइ चाँडै कम हुनेछ।
श्वासप्रश्वासको कल्पना गर्नुहोस्
- आँखा बन्द गरेर शान्त ठाउँमा बस्नुहोस्। अब श्वास फेर्दा कल्पना गर्नुहोस् कि तपाईंको शरीर आराम गरिरहेको छ र तनाव हट्दैछ। गहिरो श्वास लिनुहोस्, तर धेरै कडा धक्का नगर्नुहोस्। श्वास लिँदा नाकबाट फोक्सो र त्यसपछि छाती र पेटमा गएको महसुस गर्नुहोस्। अब यो यसरी बाहिर आउँदै गरेको महसुस गर्नुहोस्।
-एजेन्सी
