विराटनगर–मोरङ कारागारमा कैद भुक्तान गर्दै आएका राजेश धिमाल शरीरभरी छालामा समस्या भएपछि रातभरी सुत्न सक्दैनन् । कारागार भित्रको दूषित खानेपानी सेवन र स्नान गरेका कारणले छालासम्बन्धी समस्या उनलाई देखा परेको छ ।
‘अहिले शरीर चिलाउने गरेको छ । तिघ्रामा दाग पनि आएको छ । कारगारभित्र शुद्ध पानी नहुँदा विभिन्न खालको रोगहरु बढेको छ,’ उनले भने, ‘दूषित पानीकै कारण रोगहरुसँग लड्नु परेको छ ।’
कारागारमा भित्र दूषित खानेपानीको कारणले वर्षेनी बिरामीहरु बढिरहेको कैदी बन्दीहरु बताउँछन् । यसरी छाला सम्बन्धी समस्याबाट पीडित भएका धिमाल मात्र एक कैदी होइन् । अहिले मोरङ कारागारभित्र छाला सम्बन्धी बिरामी २ सय ६ जना कैदीबन्दी रहेको मोरङ कारागारका चौकीदार अभिषेक गिरीले बताए । ‘छालाको समस्या देखिएको कैदीबन्दीहरुमा लुतो र दागको समस्या बढी भएका बिरामी बढी छन्,’ गिरीले भने ।
मोरङ कारागारका कैदी–बन्दी आफ्नो समस्या सुनाउँदै ।
कारागारका कैदीबन्दीहरूले दूषित खानेपानी पिउन बाध्य भएको गुनासो गरेका छन् । क्षमताभन्दा तीन गुणा बढी कैदी–बन्दी राखिएको मोरङ कारागारका कैदी–बन्दीहरुले दूषित खानेपानी खान बाध्य भएको गुनासो गरेका हुन् । खानेपानीकै कारण कैदी–बन्दीमा छालासम्बन्धी समस्या देखिएको चौकीदार गिरीले बताए । ३०० जना क्षमता रहेको कारागारमा ९६९ कैदीबन्दी छन् ।
कष्टकर रुपमा बसिरहेका कैदीबन्दीले खानेपानी दूषित खान बाध्य भएको कारणले अहिले कैदीबन्दीहरुमा स्वास्थ्य समस्या बढदै गएको चौकीदार गिरीले बताए । ‘कारागारमा २०६ जना छालाका बिरामी छन्,’ उनले भने, ‘धाराको पानीले पुग्दैन, कैदीबन्दीले भूतिगत पानी प्रयोग गर्नुपर्छ ।’ अहिले कारागारभित्र तीन वटा ट्युबेल रहेको छ । ‘ट्युबेलको पानी पूरै दूषित आउने गरेको छ । त्यही पानी यहाँका कैदीबन्दीहरुले पिएको कारणले छालालगायत अन्य समस्या देखा परेको चिकित्सकहरुले बताएका छन्,’ उनले भने, ‘कपडा धुँदा पहेलो हुन्छ । धेरै कैदीबन्दीमा छालाको समस्या छ ।
दूषित पानी सेवनको कारण तिघ्रामा आएको दाग देखाउँदै एक कैदी ।
’सफा खानेपानी, बोर्डिङ गरेको पानी र फिल्टरको माग राखिएको उनले बताए । कारागारमा यही पानीकै कारण धेरै बिरामी पनि छन् । तर, पनि दूषित खानेपानी खान बाध्य हुनुपरेको अर्का कैदी सुर्य बिकले बताए । ‘शरीरभरी दाग आएको छ । चिलाएर हैरानी भइसक्यो,’ उनले भने, ‘राती भएपछि झन धेरै चिलाउने गरेको छ ।’ कैदी–बन्दीहरुमा छाला, मधुमेह र उच्च रक्तचापका दीर्घरोगी पनि उत्तिकै रहेको कारागारले जनाएको छ ।
शुद्ध खानेपानीको लागि पटक–पटक कारागार प्रशासनसँग माग राख्दा पनि अहिलेसम्म सुनवाई नभएको उनीहरुले बताएका छन् । चौकीदार गिरीले कारागार प्रशासनमार्फत शुद्ध खानेपानीको व्यवस्था गर्न माग गरिएको बताए । पानीका कारण स्वास्थ्यमा समस्या आएको गुनासो गरेपछि पानी जाँच गर्नका लागि सम्बन्धित निकायमा पत्रचार गरिएको जेलर महेन्द्र खड्काले जानकारी दिए ।
दूषित पानीले छालाका विरामी देखियो : डा. घिमिरे
कोशी अस्पतालका छाला रोग विशेषज्ञ डा. असित घिमिरेले दूषित पानीको कारणले छालाको समस्या आउने गरेको बताए । ‘तीन वर्ष अगाडी पनि मोरङ कारागारमा कैदी–बन्दीहरुको स्वास्थ्य जाँच गर्न पुगेको थियो । त्यसबेलामा धेरै कैदीबन्दीहरुमा छालाका बिरामी देखा परेका थिए । यहाँ छालाका बिरामी बढी देखिनु क्षमताभन्दा बढी कैदी–बन्दी हो,’ डा. घिमिरले भने, ‘फोहोर पानीको कारणले एकजना कैदी वा बन्दीलाई छालाको रोग लाग्यो भने सबैतिर फैलिन सक्ने अवस्था छ । फोहोर पानी प्रयोग, सफासुग्घर नहुनु र साँघुरो ठाउँमा धेरै जना भएकाले कैदीबन्दीमा बिरामी हुने समस्या देखियो । ट्यांकीको पानी सफा छैन । यहाँका कैदीबन्दीहरुले बाथरुम, कपडादेखि सुत्ने ठाउँ र शौचालय एउटै छ । त्यसैको कारणले एक जनामा छालाको समस्या देखापरेपछि एकपछि अर्कोलाई सर्ने गरेको देखिएको छ ।’
छाला रोगबाट बच्न सरसफाइमा ध्यान दिनुपर्ने र कारागार भित्रको हकमा मापदण्ड अनुसार कैदीबन्दी राख्नुपर्ने डा. घिमिरेले सुझाव दिएका छन् । मोरङ कारागारमा ९ सय ६८ कैदीबन्दी रहेका छन् । जसमा ६८ जना महिला र ८९७ जना पुरुष कैदीबन्दी छन् । तीन जना आश्रित बालवालिका छन् । जसमा पुरुष ४७५ जना कैदी र ४१९ जना पुर्पक्षको लागि थुनामा बन्दी रहेका छन् । ६८ जना महिलामा ३८ जना पुर्पक्षको लागि थुनामा रहेको र ३० जना कैदी रहेको कारागारले जनाएको छ ।
