दन्त चिकित्सा अध्ययन गर्दा वा दन्त चिकित्सक भइसकेपछि दन्त परीक्षण गर्दैगर्दा दन्त किरा (दन्त सडन)को समस्या नभएका बिरामी थोरै मात्र भेटिनुहुन्छ । विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लूएचओ)को पछिल्लो तथ्यांकअनुसार पनि करिब ३.५ अर्ब मानिसहरु मुख सम्बन्धि समस्याले ग्रसित छन् ।
त्यसमध्ये २.३ अर्ब मानिसहरुमा दाँतमा किरा लाग्ने समस्या रहेको पाइन्छ । यसको प्रमुख कारण भनेकै अस्वास्थ्य खानेकुरा, परिवर्तित जीवनशैली, दन्त हेरचाह, दन्त उपचारको अभाव र सबैभन्दा बढी मौखिक स्वास्थ्य रोकथाम सम्बन्धि प्रविधी र जनचेतनाको अभावजस्तो लाग्छ ।
आम जनमानसमा दाँतमा किरा लाग्ने समस्या भनेर यो रोग प्रख्यात भएतापनि विस्तृत रुपमा बुझ्दा मुखमा रहेका किटाणुहरुले दाँतमा टाँसिएका खानेकुराहरुसँग रसायनिक पद्धतिद्वारा एसिड उत्पादन गरी दाँतको बाहिरी भागलाई सडाइदिने हो । यस प्रक्रियाले क्रमसः दाँत सडाउने, दाँतमा प्वाल पार्ने, दाँत सिरिङ—सिरिङ गराउने, दाँत दुख्ने र अन्तमा दाँत वरिपरीको गिजामा पिप जम्मा गराउने गर्दछ ।
दाँतमा किरा लागिसकेपछि वा माथि उल्लेखित लक्षणहरु आइसकेपछिका उपचार प्रविधीहरुका बारेमा धेरैलाई ज्ञान भएतापति दन्त सडन/दाँतमा किरा लाग्नै नदिने उपचार प्रविधिका बारेमा भने थोरैलाई मात्र अवगत रहेको पाइन्छ । उक्त प्रविधिहरुमध्ये फ्लोराइड एक उत्तम निवारण प्रविधिका रुपमा लिइन्छ ।
फ्लोराइड एक रसायनिक तत्व हो । जुन हामीले बाहिरी वातावरण, समुन्द्री खानेकुरा, पिउने पानीबाट पाइने गर्दछ । दन्त क्षेत्रमा वरदानका रुपमा सावित फ्लोराइडबारे सयौं वर्ष अगाडि नै अनुसन्धान सुरु भइसकेको थियो । ती अनुसन्धानहरु प्रमाणित भई विभिन्न देशहरुमा कार्यन्वयन पनि भइसकेको तथ्यहरु सार्वजनिक छन् । त्यसैले दन्त सडन रोकथामको लागि विदेशी मुलुकहरुमा पिउने पानी, नुन, दूधहरुमा मिश्रण गरेको पाइन्छ । यो समिश्रण प्रभावकारी मात्रामा मात्र हुनुपर्दछ । यदि नभएमा विभिन्न रोगहरु निम्त्याउन सक्दछ । त्यसैले फ्लोराइडलाई दुई धारे तरबार (two way sword) भन्ने गरिन्छ । नेपालमा यस्तो किसिमको कुनै पनि समिश्रण नभएको हुनाले पनि अरु किसिमबाट फ्लोराइडको लाभ लिन उचित हुनेछ ।
अमेरिकन दन्त एशोसिएसनद्वारा जारी विज्ञप्तिअनुसार पानीमा फ्लोराइडको मात्रा कम भएको स्थानमा दाँत पलाएको ६ महिनाभित्र फ्लोराइड दिनुपर्दछ । त्यसैले बालबालिका तथा किशोर अवस्थामा दन्त चिकित्सकसँग परामर्श लिएर फ्लोराइडको प्रयोग गर्नाले दन्त सडनबाट आफ्ना बालबालिकालाई बचाउन सकिन्छ ।
दन्त उपचार विश्वमा नै महंगो हुने भएका कारणले पनि दन्त रोग निवारण गर्ने उपचार विधिमा विशेष जोड दिनुपर्ने देखिन्छ । यसो गर्नाले करिब ८० प्रतिशत दन्त रोग निवारण भएको पाइन्छ ।
हामीले दिनहुँ दुई पटक दाँत माझ्नु पर्दछ । दाँत माझ्ने मन्जन फ्लोराइडयुक्त हुनुपर्दछ । अध्ययनअनुसार दाँत माझ्ने मन्जनमा कम्तिमा पनि १००० पिपिएम (अन्य) र ५०० पिपिएम (बालबालिका) हुनुपर्दछ । बजारमा मन्जनबाहेक फ्लोराइड जेल, फ्लोराइड ट्याब्लेट, फ्लोराइड भार्निस, मुख कुल्ला गर्ने फ्लोराइड माउथवास पाइन्छ । यी पदार्थहरुको प्रयोग गर्ने तरिका फरक—फरक हुने भएकाले दन्त चिकित्सकसँग परामर्श लिएर प्रयोग गर्ने सुझाव दिन चाहन्छु । तसर्थ, यी विधिहरुको प्रयोगबाट आफ्ना बालबालिका दाँत तथा मुख स्वस्थ बनाउनुहोस् । दन्त सडनरहित बनाउनुहोस् ।
