काठमाडौं—कोरोना भाइरस (कोभिड—१९) का कारण मुलुकमा सुरक्षित गर्भपतन गराउनेको संख्यामा दोब्बरले कमी आएको छ । सरकारी तथ्यांकअनुसार बितेका तीन महिनामा यो संख्या आश्चर्यजनक रुपमा घटेको सम्बन्धित अधिकारीहरुले बताएका छन् ।
सरकारले २० वर्षमुनि औषधी खाएर, २० वर्षमुनि शल्यक्रियाबाट, २० वर्षमाथि शल्यक्रियाबाट र २० वर्षमाथि औषधी खाएर गर्ने गर्भपतनलाई आफ्नो सूचना प्रणालीमा समावेश गरेको छ । गत चैत महिनामा यी चार वटै सेवा लिएर गर्भपतन गराउनेको संख्या ३ हजार २ सय ९५ रहेको छ । तर, अघिल्लो वर्षको चैतमा यही सेवा लिनेको संख्या ८ हजार ३ सय ९७ रहेको थियो । एकै महिनामा आश्चर्यजनक रुपमा सेवा लिनेको संख्या घट्नुले मातृ मृत्युदर ह्वात्तै बढाउने अनुमान विज्ञहरुले लगाएका छन् । त्यस्तै परिवार नियोजनका साधन प्रयोगकर्ताको संख्यामा पनि चिन्ता थपिएको छ ।
सुरक्षित गर्भपतन सेवाको अभावमा महिलाले घरमै असुरक्षित गर्भपतन गराउँदा ज्यानै गुमाउनु परेको र अन्य जटिल स्वास्थ्य समस्या बढ्ने अनुमान परिवार कल्याण महाशाखाले गरेको छ । पछिल्लो समय अप्रत्याशित रुपमा सुरक्षित गर्भपतनले असुरक्षित गर्भपतनमा महिलाहरुलाई धकेल्न सक्छ । यसले मातृ मृत्युदर घटाउने सरकारको लक्ष्यमा ब्रेक लगाउने देखिएको छ ।
त्यस्तै, नेपालको परिवार नियोजनको वर्तमान अवस्था साह्रै दयनीय अवस्थामा पुगेको छ । अहिले आम जनताको सहज पहुँचमा परिवार नियोजनका साधनको उपलब्धता छैन । मुलुकका कुनैपनि भागमा बसोबास गर्ने पुरुष वा महिलाको परिवार नियोजनको आवश्यकता पूरा गरी उनीहरुको प्रजनन स्वास्थ्यको अवस्था र गुणस्तरीय जीवनयापनमा सुधार ल्याउन योगदान पु¥याउने सरकारले लक्ष्य भएपनि हालको अवस्थामा सम्भव देखिएको छैन । यसको प्रमुख कारण हो पछिल्लो चार महिनादेखि देशमा बढ्दै गएको लकडाउन र कोभिडको त्रास ।
पछिल्लो चार महिनायता प्रजनन उमेरका सबै किशोर–किशोरीलाई परिवार नियोजन, सुरक्षित मातृत्व तथा सुरक्षित गर्भपतनबारे राम्ररी अन्तरक्रिया, स्वास्थ्य शिक्षा कार्यक्रममार्फत सन्देश प्रदान गर्न सकिएको छैन । त्यस्तै प्रजनन उमेर समूहका दम्पत्तीलाई पनि परिवार नियोजन, गर्भान्तर, सुरक्षित मातृत्वबारे जानकारी दिन सकिएको छैन यसले गर्दा कोभिड—१९ को महामारीमा देशमा सुरक्षित रुपमा गर्भपतन गराउने संख्या दोब्बरले घटेको छ भने परिवार नियोजनका साधन प्रयोगकर्ता पनि आश्चर्यजनक रुपमा घटेका छन् ।
परिवार कल्याण महाशाखाका पूर्व निर्देशक डा. नरेशप्रताप केसीका अनुसार देशमा सुरक्षित रुपमा गर्भपतन गराउने र परिवार नियोजनका साधनको प्रयोगकर्ता घट्नु देशका लागि खुसीको विषय होइन् । स्वास्थ्य क्षेत्रका सबै अधिकारीहरु कोभिड—१९ मा लागेकाले स्वास्थ्यका सुचकहरु ओरालो लाग्न थालेका छन् । डा. केसीकाअनुसार यसरी सुचांकमा ओरालो लाग्नु भनेको मातृ मृत्युमा असर पर्नु हो । यसले मातृमृत्युको संख्यालाई बढावा दिने केसी बताउँछन् ।
परिवार कल्याण महाशाखाका अनुसार परिवार नियोजन सेवा र सुरक्षित गर्भपतनमार्फत नेपालको जनसंख्या वृद्धिमा नियन्त्रण गर्नु अत्यन्त जरुरी छ । परिवार नियोजनका अस्थायी साधन (पिल्स, कण्डम, डिपोप्रोभेरा, आई.यु.डी र इम्प्लान्ट) र स्थायी साधन (पुरुषका लागि भ्यासक्टोमी तथा महिलाका लागि मिनिल्याप)को उपयोग दर वृद्धि नगरी सुखै छैन । तर, यी सबै योजना कोभिड—१९ ले छताछुल्ल पारेको छ ।
यस्तो छ सुरक्षित गर्भपतनको अवस्था
