सन् २०२१ मा बालबालिकाका लागि जीवनरक्षक खोपको संख्या निकै कम रह्यो। यो विगत ३० वर्षमा सबैभन्दा ठूलो गिरावट भएको बताइएको छ । विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओं) र संयुक्त राष्ट्रसंघीय बालकोष (युनिसेफ)को पछिल्लो तथ्याङ्कअनुसार गत वर्ष विश्वभरका २ करोड ५० लाखभन्दा बढी नवजात शिशुले आधारभूत खोप पाएका छैनन्।
डब्लुएचओ र युनिसेफका अनुसार सन् २०२१ मा नवजात शिशुको खोपमा उल्लेख्य गिरावट आएको छ, जुन पछिल्लो ३० वर्षयताकै उच्च हो। तथ्याङ्कलाई हेर्दा सन् २०१९ मा डिप्थेरिया, टिटानस र लहरे खोकी(डीटीपी३) विरुद्ध सुरक्षाको तीन डोज लिने बालबालिकाको संख्या पाँच प्रतिशतले कमी आएको थियो । यो संख्या २०२१ मा ८१ प्रतिशत पुगेको छ। यसको मतलब २०२१ मा मात्रै २ करोड ५० लाख बालबालिकाले डीटीपी खोपको एक वा बढी डोज पाएका छैनन्। यो संख्या २०१९ र २०२० को तुलनामा २० लाख बढी हो।
यो गिरावटले यी बालबालिका खतरामा छन् भन्ने प्रमाणित गर्छ। यो गिरावटको मुख्य कारण युद्धग्रस्त क्षेत्रमा बसोबास र कोरोनाका कारण फैलिएको भ्रम हो । कोभिडका कारण खोपको आपूर्तिमा पनि असर परेको छ । स्वास्थ्य सेवा प्रकोप रोकथाममा पूर्ण रुपमा लागेकाले खोपका लागि स्रोतसाधन अभाव भएको मानिन्छ ।
नवजात शिशुहरूको खोपमा सबैभन्दा ठूलो गिरावट मध्यम र न्यून आय भएका देशहरूमा देखिएको छ। युनिसेफका कार्यकारी निर्देशक क्याथरिन रसेलले भने, ‘खोपको अभाव बालबालिकाको स्वास्थ्यका लागि निकै खतरनाक हुन्छ। हामी बालबालिकाको खोपमा निरन्तर गिरावट देखिरहेका छौं। यसले उनीहरुको ज्यान जोखिममा पर्न सक्छ । कोभिड–१९ संक्रमण र लकडाउनका कारण खोपमा लगातार गिरावट आएको थियो । हामीले खोपबाट बाँचेका बच्चाहरूलाई खोपको क्याच-अपहरू पुग्न आवश्यक छ।’
यसअन्तर्गत सन् २०२० मा छुटेका बालबालिकालाई खोप दिइनेछ । तर, वास्तविकता उल्टो थियो । डीटीपी ३ कभरेज २००८को स्तरमा पुग्यो। अन्य आधारभूत खोपहरूको कभरेजमा पनि गिरावट आएको थियो। विश्व विश्वव्यापी खोपको लक्ष्यहरू पूरा गर्नबाट विचलित भएको छ।
युनिसेफका अनुसार मानव प्यापिलोमा भाइरस (एचपीभी) भ्याक्सिनको विश्वव्यापी कभरेज सन् २०१९ मा हासिल गरेको वृद्धिको एक चौथाइभन्दा बढीले घटेको छ। यसले महिला र बालिकाको स्वास्थ्यमा गम्भीर असर पार्छ । विश्वव्यापी रूपमा, एचपीभीको पहिलो डोजको कभरेज मात्र १५ प्रतिशत छ, यसको पहिलो खोप लाइसेन्स पाएको १५ वर्ष भन्दा बढीको बावजुद।
नेपालको सन्दर्भमा सरकारले हरेक वर्ष नीति तथा कार्यक्रम र वार्षिक बजेटमा किशोरीहरूलाई पाठेघरको मुखको क्यान्सरविरुद्धको एचपीभी खोप दिने घोषणा गर्छ। तर, ५ वर्षदेखि घोषणा हुन थाले पनि खोप कार्यक्रमको कार्यान्वयन हुन सकेको छैन ।
स्वास्थ्य सेवा विभागका अनुसार गाभीले सन् २०२२ भन्दा अघि एचपीभीको निःशुल्क खोप उपलब्ध नगराउँदा एचपीभी खोप कार्यक्रम कार्यान्वयन हुन नसकेको हो।गाभीले खोप उपलब्ध गराउन नसकिने जनाएपछि सरकारले खरिद गर्ने योजना थियो। गत वर्ष ९ जिल्लाबाट सुरु गर्ने योजना बन्दाबन्दै बीचैमा सरकार नै फेरिएकोले अभियान अलपत्र परेको छ।
विश्व स्वास्थ्य संगठन र यूनीसेफ़ले ग्लोबल इम्युनाइजेसन एजेन्डा २०३०का लागि गेभी भ्याक्सिन अलाइन्स र अन्य साझेदारहरूसँग काम गरिरहेका छन्। यसको उद्देश्य सबै देशका लागि रणनीति बनाउनु, जताततै खोप उपलब्ध गराउनु र खोपमार्फत रोगहरू रोक्नु हो। गेवी भ्याक्सिन एलायन्सका सीईओ डा. सेठ बर्क्लाले लगातार दोस्रो वर्ष निवारक खोप नपाउने बालबालिकाको संख्यामा भएको वृद्धि निराशाजनक रहेको बताए।
युनिसेफले खोपको दरमा ऐतिहासिक गिरावट आएको जनाएको छ । यससँगै बालबालिकामा गम्भीर कुपोषणको दर पनि तीव्र गतिमा बढिरहेको छ । कुपोषित बालबालिकामा पहिले देखि नै कमजोर प्रतिरक्षा प्रणाली हुन्छ र खोप नलिनुको अर्थ प्रारम्भिक बाल्यकालमा रोगको जोखिम बढ्छ। यो बच्चाहरु को लागी घातक हुन सक्छ।
भोकमरीको संकट र खोपको बढ्दो अन्तरले पनि बच्चाको जीवनलाई जोखिममा पार्न सक्छ। प्रतिवेदनका अनुसार हरेक क्षेत्रमा खोपको कभरेजमा कमी आएको छ । पूर्वी एशिया र प्रशान्तले डीटीपी३ कभरेजमा उल्लेखनीय गिरावट देखाएको छ, नौ प्रतिशत भन्दा बढी।
डब्ल्यूएचओका महासचिव टेड्रोस अधानोम गेब्रेयससले कोभिड–१९ सँग लड्नुका साथै दादुरा, निमोनिया र झाडापखाला जस्ता ज्यान जोखिममा पार्ने रोगका लागि पनि खोप जारी राख्नुपर्ने बताएका छन् । दुई मध्ये कुनै एक खोप छनौट गर्ने प्रश्न नै छैन। कोभिडसँगै अन्य रोगबाट पनि बचाउन आवश्यक छ ।
दादुराको पहिलो खुराकको कभरेज २०२१ मा८१ प्रतिशतमा झ-यो। यो सन् २००८ यताकै न्यून स्तरमा पुगेको छ । यसको मतलब २०२१ मा, २.४७ मिलियन बालबालिकाले दादुराको पहिलो डोज लिएका छैनन् । सन् २०१९मा यो संख्या ५३ लाख थियो। त्यस्तै, २०१९ को तुलनामा ६७ लाखभन्दा बढी बालबालिकाले पोलियो खोपको तेस्रो डोज र ३५ लाखले एचपीभी खोपको पहिलो डोज लिएका छैनन् । एचपीभी डोजहरूले पाठेघरको मुखको क्यान्सरको जोखिममा रहेका कोशोरीहरुलाई जोगाउँछ।
